UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 1233
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ pṛthuvakṣā mahāyaśāḥ / (1.1)
Par.?
uvāca rāmaḥ saumitriṃ lakṣmaṇaṃ śubhalakṣaṇam // (1.2)
Par.?
bhāskarodayakālo 'yaṃ gatā bhagavatī niśā / (2.1)
Par.?
asau sukṛṣṇo vihagaḥ kokilas tāta kūjati // (2.2)
Par.?
barhiṇānāṃ ca nirghoṣaḥ śrūyate nadatāṃ vane / (3.1)
Par.?
tarāma jāhnavīṃ saumya śīghragāṃ sāgaraṃgamām // (3.2)
Par.?
vijñāya rāmasya vacaḥ saumitrir mitranandanaḥ / (4.1)
Par.?
guham āmantrya sūtaṃ ca so 'tiṣṭhad bhrātur agrataḥ // (4.2)
Par.?
tataḥ kalāpān saṃnahya khaḍgau baddhvā ca dhanvinau / (5.1)
Par.?
jagmatur yena tau gaṅgāṃ sītayā saha rāghavau // (5.2)
Par.?
rāmam eva tu dharmajñam upagamya vinītavat / (6.1)
Par.?
kim ahaṃ karavāṇīti sūtaḥ prāñjalir abravīt // (6.2)
Par.?
nivartasvety uvācainam etāvaddhi kṛtaṃ mama / (7.1)
Par.?
yānaṃ vihāya padbhyāṃ tu gamiṣyāmo mahāvanam // (7.2)
Par.?
ātmānaṃ tv abhyanujñātam avekṣyārtaḥ sa sārathiḥ / (8.1)
Par.?
sumantraḥ puruṣavyāghram aikṣvākam idam abravīt // (8.2)
Par.?
nātikrāntam idaṃ loke puruṣeṇeha kenacit / (9.1)
Par.?
tava sabhrātṛbhāryasya vāsaḥ prākṛtavad vane // (9.2)
Par.?
na manye brahmacarye 'sti svadhīte vā phalodayaḥ / (10.1)
Par.?
mārdavārjavayor vāpi tvāṃ ced vyasanam āgatam // (10.2)
Par.?
saha rāghava vaidehyā bhrātrā caiva vane vasan / (11.1)
Par.?
tvaṃ gatiṃ prāpsyase vīra trīṃl lokāṃs tu jayann iva // (11.2)
Par.?
vayaṃ khalu hatā rāma ye tayāpy upavañcitāḥ / (12.1)
Par.?
kaikeyyā vaśam eṣyāmaḥ pāpāyā duḥkhabhāginaḥ // (12.2)
Par.?
iti bruvann ātmasamaṃ sumantraḥ sārathis tadā / (13.1)
Par.?
dṛṣṭvā dūragataṃ rāmaṃ duḥkhārto rurude ciram // (13.2)
Par.?
tatas tu vigate bāṣpe sūtaṃ spṛṣṭodakaṃ śucim / (14.1)
Par.?
rāmas tu madhuraṃ vākyaṃ punaḥ punar uvāca tam // (14.2)
Par.?
ikṣvākūṇāṃ tvayā tulyaṃ suhṛdaṃ nopalakṣaye / (15.1)
Par.?
yathā daśaratho rājā māṃ na śocet tathā kuru // (15.2)
Par.?
śokopahatacetāś ca vṛddhaś ca jagatīpatiḥ / (16.1)
Par.?
kāmabhārāvasannaś ca tasmād etad bravīmi te // (16.2)
Par.?
yad yad ājñāpayet kiṃcit sa mahātmā mahīpatiḥ / (17.1)
Par.?
kaikeyyāḥ priyakāmārthaṃ kāryaṃ tad avikāṅkṣayā // (17.2)
Par.?
etadarthaṃ hi rājyāni praśāsati nareśvarāḥ / (18.1)
Par.?
yad eṣāṃ sarvakṛtyeṣu mano na pratihanyate // (18.2)
Par.?
tad yathā sa mahārājo nālīkam adhigacchati / (19.1)
Par.?
na ca tāmyati duḥkhena sumantra kuru tat tathā // (19.2)
Par.?
adṛṣṭaduḥkhaṃ rājānaṃ vṛddham āryaṃ jitendriyam / (20.1)
Par.?
brūyās tvam abhivādyaiva mama hetor idaṃ vacaḥ // (20.2)
Par.?
naivāham anuśocāmi lakṣmaṇo na ca maithilī / (21.1)
Par.?
ayodhyāyāś cyutāś ceti vane vatsyāmaheti vā // (21.2)
Par.?
caturdaśasu varṣeṣu nivṛtteṣu punaḥ punaḥ / (22.1)
Par.?
lakṣmaṇaṃ māṃ ca sītāṃ ca drakṣyasi kṣipram āgatān // (22.2)
Par.?
evam uktvā tu rājānaṃ mātaraṃ ca sumantra me / (23.1)
Par.?
anyāś ca devīḥ sahitāḥ kaikeyīṃ ca punaḥ punaḥ // (23.2)
Par.?
ārogyaṃ brūhi kausalyām atha pādābhivandanam / (24.1)
Par.?
sītāyā mama cāryasya vacanāl lakṣmaṇasya ca // (24.2)
Par.?
brūyāś ca hi mahārājaṃ bharataṃ kṣipram ānaya / (25.1)
Par.?
āgataś cāpi bharataḥ sthāpyo nṛpamate pade // (25.2)
Par.?
bharataṃ ca pariṣvajya yauvarājye 'bhiṣicya ca / (26.1)
Par.?
asmatsaṃtāpajaṃ duḥkhaṃ na tvām abhibhaviṣyati // (26.2)
Par.?
bharataś cāpi vaktavyo yathā rājani vartase / (27.1)
Par.?
tathā mātṛṣu vartethāḥ sarvāsv evāviśeṣataḥ // (27.2)
Par.?
yathā ca tava kaikeyī sumitrā cāviśeṣataḥ / (28.1)
Par.?
tathaiva devī kausalyā mama mātā viśeṣataḥ // (28.2)
Par.?
nivartyamāno rāmeṇa sumantraḥ śokakarśitaḥ / (29.1)
Par.?
tat sarvaṃ vacanaṃ śrutvā snehāt kākutstham abravīt // (29.2)
Par.?
yad ahaṃ nopacāreṇa brūyāṃ snehād aviklavaḥ / (30.1)
Par.?
bhaktimān iti tat tāvad vākyaṃ tvaṃ kṣantum arhasi // (30.2)
Par.?
kathaṃ hi tvadvihīno 'haṃ pratiyāsyāmi tāṃ purīm / (31.1)
Par.?
tava tāta viyogena putraśokākulām iva // (31.2)
Par.?
sarāmam api tāvan me rathaṃ dṛṣṭvā tadā janaḥ / (32.1)
Par.?
vinā rāmaṃ rathaṃ dṛṣṭvā vidīryetāpi sā purī // (32.2)
Par.?
dainyaṃ hi nagarī gacched dṛṣṭvā śūnyam imaṃ ratham / (33.1)
Par.?
sūtāvaśeṣaṃ svaṃ sainyaṃ hatavīram ivāhave // (33.2)
Par.?
dūre 'pi nivasantaṃ tvāṃ mānasenāgrataḥ sthitam / (34.1)
Par.?
cintayantyo 'dya nūnaṃ tvāṃ nirāhārāḥ kṛtāḥ prajāḥ // (34.2)
Par.?
ārtanādo hi yaḥ paurair muktas tadvipravāsane / (35.1)
Par.?
rathasthaṃ māṃ niśāmyaiva kuryuḥ śataguṇaṃ tataḥ // (35.2)
Par.?
ahaṃ kiṃ cāpi vakṣyāmi devīṃ tava suto mayā / (36.1)
Par.?
nīto 'sau mātulakulaṃ saṃtāpaṃ mā kṛthā iti // (36.2)
Par.?
asatyam api naivāhaṃ brūyāṃ vacanam īdṛśam / (37.1)
Par.?
katham apriyam evāhaṃ brūyāṃ satyam idaṃ vacaḥ // (37.2)
Par.?
mama tāvan niyogasthās tvadbandhujanavāhinaḥ / (38.1)
Par.?
kathaṃ rathaṃ tvayā hīnaṃ pravakṣyanti hayottamāḥ // (38.2)
Par.?
yadi me yācamānasya tyāgam eva kariṣyasi / (39.1)
Par.?
saratho 'gniṃ pravekṣyāmi tyaktamātra iha tvayā // (39.2)
Par.?
bhaviṣyanti vane yāni tapovighnakarāṇi te / (40.1)
Par.?
rathena pratibādhiṣye tāni sattvāni rāghava // (40.2)
Par.?
tvatkṛte na mayā prāptaṃ rathacaryākṛtaṃ sukham / (41.1)
Par.?
āśaṃse tvatkṛtenāhaṃ vanavāsakṛtaṃ sukham // (41.2)
Par.?
prasīdecchāmi te 'raṇye bhavituṃ pratyanantaraḥ / (42.1)
Par.?
prītyābhihitam icchāmi bhava me patyanantaraḥ // (42.2)
Par.?
tava śuśrūṣaṇaṃ mūrdhnā kariṣyāmi vane vasan / (43.1)
Par.?
ayodhyāṃ devalokaṃ vā sarvathā prajahāmy aham // (43.2)
Par.?
na hi śakyā praveṣṭuṃ sā mayāyodhyā tvayā vinā / (44.1)
Par.?
rājadhānī mahendrasya yathā duṣkṛtakarmaṇā // (44.2)
Par.?
ime cāpi hayā vīra yadi te vanavāsinaḥ / (45.1)
Par.?
paricaryāṃ kariṣyanti prāpsyanti paramāṃ gatim // (45.2)
Par.?
vanavāse kṣayaṃ prāpte mamaiṣa hi manorathaḥ / (46.1)
Par.?
yad anena rathenaiva tvāṃ vaheyaṃ purīṃ punaḥ // (46.2)
Par.?
caturdaśa hi varṣāṇi sahitasya tvayā vane / (47.1)
Par.?
kṣaṇabhūtāni yāsyanti śataśas tu tato 'nyathā // (47.2)
Par.?
bhṛtyavatsala tiṣṭhantaṃ bhartṛputragate pathi / (48.1)
Par.?
bhaktaṃ bhṛtyaṃ sthitaṃ sthityāṃ tvaṃ na māṃ hātum arhasi // (48.2)
Par.?
evaṃ bahuvidhaṃ dīnaṃ yācamānaṃ punaḥ punaḥ / (49.1)
Par.?
rāmo bhṛtyānukampī tu sumantram idam abravīt // (49.2)
Par.?
jānāmi paramāṃ bhaktiṃ mayi te bhartṛvatsala / (50.1)
Par.?
śṛṇu cāpi yadarthaṃ tvāṃ preṣayāmi purīm itaḥ // (50.2)
Par.?
nagarīṃ tvāṃ gataṃ dṛṣṭvā jananī me yavīyasī / (51.1)
Par.?
kaikeyī pratyayaṃ gacched iti rāmo vanaṃ gataḥ // (51.2)
Par.?
parituṣṭā hi sā devī vanavāsaṃ gate mayi / (52.1)
Par.?
rājānaṃ nātiśaṅketa mithyāvādīti dhārmikam // (52.2)
Par.?
eṣa me prathamaḥ kalpo yad ambā me yavīyasī / (53.1)
Par.?
bharatārakṣitaṃ sphītaṃ putrarājyam avāpnuyāt // (53.2)
Par.?
mama priyārthaṃ rājñaś ca sarathas tvaṃ purīṃ vraja / (54.1)
Par.?
saṃdiṣṭaś cāsi yānarthāṃs tāṃs tān brūyās tathātathā // (54.2)
Par.?
ity uktvā vacanaṃ sūtaṃ sāntvayitvā punaḥ punaḥ / (55.1)
Par.?
guhaṃ vacanam aklībaṃ rāmo hetumad abravīt / (55.2)
Par.?
jaṭāḥ kṛtvā gamiṣyāmi nyagrodhakṣīram ānaya // (55.3)
Par.?
tat kṣīraṃ rājaputrāya guhaḥ kṣipram upāharat / (56.1)
Par.?
lakṣmaṇasyātmanaś caiva rāmas tenākaroj jaṭāḥ // (56.2)
Par.?
tau tadā cīravasanau jaṭāmaṇḍaladhāriṇau / (57.1)
Par.?
aśobhetām ṛṣisamau bhrātarau rāmalakṣmaṇau // (57.2)
Par.?
tato vaikhānasaṃ mārgam āsthitaḥ sahalakṣmaṇaḥ / (58.1)
Par.?
vratam ādiṣṭavān rāmaḥ sahāyaṃ guham abravīt // (58.2)
Par.?
apramatto bale kośe durge janapade tathā / (59.1)
Par.?
bhavethā guha rājyaṃ hi durārakṣatamaṃ matam // (59.2)
Par.?
tatas taṃ samanujñāya guham ikṣvākunandanaḥ / (60.1)
Par.?
jagāma tūrṇam avyagraḥ sabhāryaḥ sahalakṣmaṇaḥ // (60.2)
Par.?
sa tu dṛṣṭvā nadītīre nāvam ikṣvākunandanaḥ / (61.1)
Par.?
titīrṣuḥ śīghragāṃ gaṅgām idaṃ lakṣmaṇam abravīt // (61.2)
Par.?
āroha tvaṃ naravyāghra sthitāṃ nāvam imāṃ śanaiḥ / (62.1)
Par.?
sītāṃ cāropayānvakṣaṃ parigṛhya manasvinīm // (62.2) Par.?
sa bhrātuḥ śāsanaṃ śrutvā sarvam apratikūlayan / (63.1)
Par.?
āropya maithilīṃ pūrvam ārurohātmavāṃs tataḥ // (63.2)
Par.?
athāruroha tejasvī svayaṃ lakṣmaṇapūrvajaḥ / (64.1)
Par.?
tato niṣādādhipatir guho jñātīn acodayat // (64.2)
Par.?
anujñāya sumantraṃ ca sabalaṃ caiva taṃ guham / (65.1)
Par.?
āsthāya nāvaṃ rāmas tu codayāmāsa nāvikān // (65.2)
Par.?
tatas taiś coditā sā nauḥ karṇadhārasamāhitā / (66.1)
Par.?
śubhasphyavegābhihatā śīghraṃ salilam atyagāt // (66.2)
Par.?
madhyaṃ tu samanuprāpya bhāgīrathyās tv aninditā / (67.1)
Par.?
vaidehī prāñjalir bhūtvā tāṃ nadīm idam abravīt // (67.2)
Par.?
putro daśarathasyāyaṃ mahārājasya dhīmataḥ / (68.1)
Par.?
nideśaṃ pālayatv enaṃ gaṅge tvadabhirakṣitaḥ // (68.2)
Par.?
caturdaśa hi varṣāṇi samagrāṇy uṣya kānane / (69.1)
Par.?
bhrātrā saha mayā caiva punaḥ pratyāgamiṣyati // (69.2)
Par.?
tatas tvāṃ devi subhage kṣemeṇa punar āgatā / (70.1)
Par.?
yakṣye pramuditā gaṅge sarvakāmasamṛddhaye // (70.2)
Par.?
tvaṃ hi tripathagā devi brahmalokaṃ samīkṣase / (71.1)
Par.?
bhāryā codadhirājasya loke 'smin sampradṛśyase // (71.2)
Par.?
sā tvāṃ devi namasyāmi praśaṃsāmi ca śobhane / (72.1)
Par.?
prāptarājye naravyāghre śivena punar āgate // (72.2)
Par.?
gavāṃ śatasahasrāṇi vastrāṇy annaṃ ca peśalam / (73.1)
Par.?
brāhmaṇebhyaḥ pradāsyāmi tava priyacikīrṣayā // (73.2)
Par.?
tathā sambhāṣamāṇā sā sītā gaṅgām aninditā / (74.1)
Par.?
dakṣiṇā dakṣiṇaṃ tīraṃ kṣipram evābhyupāgamat // (74.2)
Par.?
tīraṃ tu samanuprāpya nāvaṃ hitvā nararṣabhaḥ / (75.1)
Par.?
prātiṣṭhata saha bhrātrā vaidehyā ca paraṃtapaḥ // (75.2)
Par.?
athābravīn mahābāhuḥ sumitrānandavardhanam / (76.1)
Par.?
agrato gaccha saumitre sītā tvām anugacchatu // (76.2)
Par.?
pṛṣṭhato 'haṃ gamiṣyāmi tvāṃ ca sītāṃ ca pālayan / (77.1)
Par.?
adya duḥkhaṃ tu vaidehī vanavāsasya vetsyati // (77.2)
Par.?
gataṃ tu gaṅgāparapāram āśu rāmaṃ sumantraḥ pratataṃ nirīkṣya / (78.1)
Par.?
adhvaprakarṣād vinivṛttadṛṣṭir mumoca bāṣpaṃ vyathitas tapasvī // (78.2)
Par.?
tau tatra hatvā caturo mahāmṛgān varāham ṛśyaṃ pṛṣataṃ mahārurum / (79.1)
Par.?
ādāya medhyaṃ tvaritaṃ bubhukṣitau vāsāya kāle yayatur vanaspatim // (79.2)
Par.?
Duration=0.35542798042297 secs.