UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 3011
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
bhīṣma uvāca / (1.1)
Par.?
jāmadagnyena rāmeṇa pitur vadham amṛṣyatā / (1.2)
Par.?
*
rājā paraśuhastena / (1.3)
Par.?
kruddhena ca mahābhāge haihayādhipatir hataḥ / (1.4)
Par.?
*
hehayasya mahātmanaḥ / (1.5)
Par.?
śatāni daśa bāhūnāṃ nikṛttānyarjunasya vai // (1.6)
Par.?
punaśca dhanur ādāya mahāstrāṇi pramuñcatā / (2.1)
Par.?
nirdagdhaṃ kṣatram asakṛd rathena jayatā mahīm // (2.2)
Par.?
evam uccāvacair astrair bhārgaveṇa mahātmanā / (3.1)
Par.?
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā / (3.2)
Par.?
*
evaṃ niḥkṣatriye loke kṛte tena maharṣiṇā // (3.3)
Par.?
tataḥ sambhūya sarvābhiḥ kṣatriyābhiḥ samantataḥ / (4.1)
Par.?
utpāditānyapatyāni brāhmaṇair niyatātmabhiḥ // (4.2)
Par.?
pāṇigrāhasya tanaya iti vedeṣu niścitam / (5.1)
Par.?
dharmaṃ manasi saṃsthāpya brāhmaṇāṃstāḥ samabhyayuḥ / (5.2)
Par.?
loke 'pyācarito dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇāṃ punarbhavaḥ / (5.3)
Par.?
*
tataḥ punaḥ samuditaṃ kṣatraṃ samabhavat tadā / (5.4)
Par.?
*
imaṃ caivātra vakṣye 'ham itihāsaṃ purātanam // (5.5)
Par.?
athotathya iti khyāta āsīd dhīmān ṛṣiḥ purā / (6.1)
Par.?
mamatā nāma tasyāsīd bhāryā paramasaṃmatā // (6.2)
Par.?
utathyasya yavīyāṃstu purodhāstridivaukasām / (7.1)
Par.?
bṛhaspatir bṛhattejā mamatāṃ so 'nvapadyata // (7.2)
Par.?
uvāca mamatā taṃ tu devaraṃ vadatāṃ varam / (8.1)
Par.?
antarvatnī ahaṃ bhrātrā jyeṣṭhenāramyatām iti // (8.2)
Par.?
ayaṃ ca me mahābhāga kukṣāveva bṛhaspate / (9.1)
Par.?
autathyo vedam atraiva ṣaḍaṅgaṃ pratyadhīyata // (9.2)
Par.?
amogharetāstvaṃ cāpi nūnaṃ bhavitum arhasi / (10.1)
Par.?
tasmād evaṃgate 'dya tvam upāramitum arhasi // (10.2)
Par.?
evam uktastayā samyag bṛhattejā bṛhaspatiḥ / (11.1)
Par.?
kāmātmānaṃ tadātmānaṃ na śaśāka niyacchitum // (11.2)
Par.?
saṃbabhūva tataḥ kāmī tayā sārdham akāmayā / (12.1)
Par.?
utsṛjantaṃ tu taṃ retaḥ sa garbhastho 'bhyabhāṣata // (12.2)
Par.?
bhostāta kanyasa vade dvayor nāstyatra saṃbhavaḥ / (13.1)
Par.?
amoghaśukraśca bhavān pūrvaṃ cāham ihāgataḥ / (13.2)
Par.?
*
amogharetāśca bhavān na pīḍāṃ kartum arhati / (13.3)
Par.?
*
aśrutvaiva tu tad vākyaṃ garbhasthasya bṛhaspatiḥ / (13.4)
Par.?
*
jagāma maithunāyaiva mamatāṃ cārulocanām / (13.5)
Par.?
*
śukrotsargaṃ tato buddhvā tasyā garbhagato muniḥ / (13.6)
Par.?
*
padbhyām ārodhayan mārgaṃ śukrasya ca bṛhaspateḥ / (13.7)
Par.?
*
sthānam aprāptam atha tacchukraṃ pratihataṃ tadā / (13.8)
Par.?
*
papāta sahasā bhūmau tataḥ kruddho bṛhaspatiḥ // (13.9)
Par.?
śaśāpa taṃ tataḥ kruddha evam ukto bṛhaspatiḥ / (14.1)
Par.?
utathyaputraṃ garbhasthaṃ nirbhartsya bhagavān ṛṣiḥ // (14.2)
Par.?
yasmāt tvam īdṛśe kāle sarvabhūtepsite sati / (15.1) Par.?
evam āttha vacastasmāt tamo dīrghaṃ pravekṣyasi // (15.2)
Par.?
sa vai dīrghatamā nāma śāpād ṛṣir ajāyata / (16.1)
Par.?
bṛhaspater bṛhatkīrter bṛhaspatir ivaujasā / (16.2)
Par.?
*
jātyandho vedavit prājñaḥ patnīṃ lebhe svavidyayā / (16.3)
Par.?
*
taruṇīṃ rūpasampannāṃ pradveṣīṃ nāma brāhmaṇīm // (16.4)
Par.?
sa putrāñ janayāmāsa gautamādīn mahāyaśāḥ / (17.1)
Par.?
ṛṣer utathyasya tadā saṃtānakulavṛddhaye / (17.2)
Par.?
*
dharmātmā ca mahātmā ca vedavedāṅgapāragaḥ / (17.3)
Par.?
*
godharmaṃ saurabheyācca so 'dhītya nikhilaṃ muniḥ / (17.4)
Par.?
*
prāvartata tathā kartuṃ śraddhāvāṃstam aśaṅkayā / (17.5)
Par.?
*
tato vitathamaryādaṃ taṃ dṛṣṭvā munisattamāḥ / (17.6)
Par.?
*
kruddhā mohābhibhūtāste sarve tatrāśramaukasaḥ / (17.7)
Par.?
*
aho 'yaṃ bhinnamaryādo nāśrame vastum arhati / (17.8)
Par.?
*
tasmād enaṃ vayaṃ sarve pāpātmānaṃ tyajāmahe / (17.9)
Par.?
*
ityanyonyaṃ samābhāṣya te dīrghatamasaṃ munim / (17.10)
Par.?
*
dīrghatamāḥ / (17.14)
Par.?
*
putralābhācca sā patnī na tutoṣa patiṃ tadā / (17.16)
Par.?
*
pradviṣantīṃ patir bhāryāṃ kiṃ māṃ dveṣṭīti cābravīt / (17.17)
Par.?
*
patir bhāryānubharaṇād bhartā ceti prakīrtyate / (17.18)
Par.?
*
ahaṃ tvāṃ bharaṇaṃ kṛtvā jātyandhaṃ sasutā sadā / (17.19)
Par.?
*
nityakālaṃ śrameṇārtā na bhareyaṃ mahātapaḥ / (17.20)
Par.?
*
tasyāstad vacanaṃ śrutvā ṛṣiḥ kopasamanvitaḥ / (17.21)
Par.?
*
pratyuvāca tataḥ patnīṃ pradveṣīṃ sasutāṃ tadā / (17.22)
Par.?
*
nīyatāṃ kṣatriyakule dhanārthī tvaṃ bhaviṣyasi / (17.23)
Par.?
*
tvayā dattaṃ dhanaṃ vipra neccheyaṃ duḥkhakārakam / (17.24)
Par.?
*
yatheṣṭaṃ kuru viprendra na bhareyaṃ yathā purā / (17.25)
Par.?
*
adya prabhṛti maryādā mayā loke pratiṣṭhitā / (17.26)
Par.?
*
eka eva patir nāryā yāvajjīvaṃ parāyaṇam / (17.27)
Par.?
*
mṛte jīvati vā tasmin nāparaṃ prāpnuyān naram / (17.28)
Par.?
*
abhigamya paraṃ nārī patiṣyati na saṃśayaḥ / (17.29)
Par.?
*
apatīnāṃ tu nārīṇām adya prabhṛti pātakam / (17.30)
Par.?
*
yadyasti ced dhanaṃ sarvaṃ vṛthābhogā bhavantu tāḥ / (17.31)
Par.?
*
akīrtiḥ parivādaśca nityakālaṃ bhavantu vai / (17.32)
Par.?
*
tasya tad vacanaṃ śrutvā brāhmaṇī bhṛśakopitā / (17.33)
Par.?
*
gaṅgām ānīyatām eṣa putrā ityevam abravīt // (17.34)
Par.?
lobhamohābhibhūtāste putrāstaṃ gautamādayaḥ / (18.1)
Par.?
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyāṃ samavāsṛjan // (18.2)
Par.?
na syād andhaśca vṛddhaśca bhartavyo 'yam iti sma te / (19.1)
Par.?
*
karmaṇyatha tataḥ krūre teṣāṃ buddhir ajāyata / (19.2)
Par.?
cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmur atho gṛhān // (19.3)
Par.?
so 'nusrotastadā rājan plavamāna ṛṣistataḥ / (20.1)
Par.?
jagāma subahūn deśān andhastenoḍupena ha // (20.2)
Par.?
taṃ tu rājā balir nāma sarvadharmaviśāradaḥ / (21.1)
Par.?
apaśyan majjanagataḥ srotasābhyāśam āgatam // (21.2)
Par.?
jagrāha cainaṃ dharmātmā baliḥ satyaparākramaḥ / (22.1)
Par.?
jñātvā cainaṃ sa vavre 'tha putrārthaṃ manujarṣabha / (22.2)
Par.?
*
taṃ pūjayitvā rājarṣir viśrāntaṃ munim abravīt // (22.3)
Par.?
saṃtānārthaṃ mahābhāga bhāryāsu mama mānada / (23.1)
Par.?
putrān dharmārthakuśalān utpādayitum arhasi // (23.2)
Par.?
evam uktaḥ sa tejasvī taṃ tathetyuktavān ṛṣiḥ / (24.1)
Par.?
tasmai sa rājā svāṃ bhāryāṃ sudeṣṇāṃ prāhiṇot tadā // (24.2)
Par.?
andhaṃ vṛddhaṃ ca taṃ matvā na sā devī jagāma ha / (25.1)
Par.?
svāṃ tu dhātreyikāṃ tasmai vṛddhāya prāhiṇot tadā // (25.2)
Par.?
tasyāṃ kākṣīvadādīn sa śūdrayonāv ṛṣir vaśī / (26.1)
Par.?
janayāmāsa dharmātmā putrān ekādaśaiva tu // (26.2)
Par.?
kākṣīvadādīn putrāṃstān dṛṣṭvā sarvān adhīyataḥ / (27.1)
Par.?
*
mudā ca tān balī rājā dṛṣṭvā kakṣīvadādikān / (27.2)
Par.?
uvāca tam ṛṣiṃ rājā mamaita iti vīryavān // (27.3)
Par.?
netyuvāca maharṣistaṃ mamaivaita iti bruvan / (28.1)
Par.?
śūdrayonau mayā hīme jātāḥ kākṣīvadādayaḥ // (28.2)
Par.?
andhaṃ vṛddhaṃ ca māṃ matvā sudeṣṇā mahiṣī tava / (29.1)
Par.?
avamanya dadau mūḍhā śūdrāṃ dhātreyikāṃ hi me // (29.2)
Par.?
tataḥ prasādayāmāsa punastam ṛṣisattamam / (30.1)
Par.?
baliḥ sudeṣṇāṃ bhāryāṃ ca tasmai tāṃ prāhiṇot punaḥ // (30.2)
Par.?
tāṃ sa dīrghatamāṅgeṣu spṛṣṭvā devīm athābravīt / (31.1)
Par.?
bhaviṣyati kumāraste tejasvī satyavāg iti // (31.2)
Par.?
tatrāṅgo nāma rājarṣiḥ sudeṣṇāyām ajāyata / (32.1)
Par.?
*
aṅgo vaṅgaḥ kaliṅgaśca puṇḍraḥ suhmaśca te sutāḥ / (32.2)
Par.?
*
teṣāṃ deśāḥ samākhyātāḥ svanāmakathitā bhuvi / (32.3)
Par.?
*
aṅgasyāṅgo 'bhavad deśo vaṅgo vaṅgasya ca smṛtaḥ / (32.4)
Par.?
*
kaliṅgaviṣayaścaiva kaliṅgasya ca sa smṛtaḥ / (32.5)
Par.?
*
puṇḍrasya puṇḍrāḥ prakhyātāḥ suhmāḥ suhmasya ca smṛtāḥ / (32.6)
Par.?
*
evaṃ baleḥ purā vaṃśaḥ prakhyāto vai maharṣijaḥ / (32.7)
Par.?
evam anye maheṣvāsā brāhmaṇaiḥ kṣatriyā bhuvi // (32.8)
Par.?
jātāḥ paramadharmajñā vīryavanto mahābalāḥ / (33.1)
Par.?
etacchrutvā tvam apyatra mātaḥ kuru yathepsitam // (33.2)
Par.?
Duration=0.18246102333069 secs.