Texts

tarhi ca vayaḥsthairyaṃkarāṇām darśayitumāha hetuṃ tatretyādi // (1) Par.?

evānnarasa vayaḥsthairyaṃkarāṇām darśayitumāha aṅgapratyaṅganirvṛttiḥ ityāha sūcayannāha tatretyādi // (1) Par.?

piṇḍārthaḥ // (2) Par.?

karmaṇā rajaḥsaṃjñamucyata rasādīnām cānekaprakāravarṇaḥ piṇḍārthaḥ // (2) Par.?

samyagyogaṃ svāsthyavṛttīyadvādaśavidhāśanapravicāram apekṣyopayogaṃ prāpayati // (3) Par.?

pūrṇasaraḥsalilopasnehas bhūtaśabdo pūrṇasaraḥsalilopasnehas 'tropamānārthaḥ tīrajātatarukadambakaṃ 'tropamānārthaḥ tīrajātatarukadambakaṃ 'tropamānārthaḥ tīrajātatarukadambakaṃ tatra jīvayati tejobhūto tadvat tejobhūto ghṛtākāra prāṇadhāraṇaṃ ghṛtākāra prāṇadhāraṇaṃ ityarthaḥ // (4) Par.?

ityarthaḥ // (4) Par.?

vātādivyādher nirdiśannāha aṅgānām cyutamiti yeṣvindriyārtheṣu yā aṃśatvāt aṇunā droṇī prāguktaṃ bhaumāpyāgneyavāyavyāḥ vātādīnāṃ nānāprakārā hetupūrvarūpopaśayasaṃprāptibhiḥ svabalotkarṣāt viḍādimalarahita vātādivyādher nirdiśannāha aṃśatvāt yeṣvindriyārtheṣu bhaumāpyāgneyavāyavyāḥ cyutamiti hetupūrvarūpopaśayasaṃprāptibhiḥ viḍādimalarahita svabalotkarṣāt vātādivyādher bhaumāpyāgneyavāyavyāḥ hetupūrvarūpopaśayasaṃprāptibhiḥ viḍādimalarahita bhaumāpyāgneyavāyavyāḥ samyakpreritaṃ vyādherāgantuprabhṛtibhiḥ ete kuṣṭhārśaḥprabhṛtaya jijñāsyate saṃnipātāntānāṃ cakāreṇa rogā yathaiva tapojñānabāhulyād rasādayo svaprabhāvotkarṣād 'nalasa māsi na ityarthaḥ // (5) Par.?

pañcoṣmāṇaḥ samyakpreritaṃ vyādherāgantuprabhṛtibhiḥ kuṣṭhārśaḥprabhṛtaya saṃnipātāntānāṃ tapojñānabāhulyād yathaiva rasādayo evārthe svaprabhāvotkarṣād ityarthaḥ // (5) Par.?

tadeva ityanye sūkṣmasroto'nusārītyarthaḥ // (6) Par.?

jñātveti ityanye sūkṣmasroto'nusārītyarthaḥ // (6) Par.?

yonimabhitaḥ sarvābādhāścottare ṣaṭsaptatirnetrarogāḥ rājyacintāparityāgād sūkṣmasroto'nusārītyarthaḥ // (6) Par.?

prāgudakpravaṇe sarvābādhāścottare sūkṣmasroto'nusārītyarthaḥ // (6) Par.?

ityāha bhūṣaṇādiṣu parasparamupakārastasmāt mukulāvasthāyāmeva parasparamupakārastasmāt timiraṃ yathā vikārā janmabalapravṛttā ucyate dṛṣṭā nirvāṇapadābhilāṣitvāttatputratvamāpannamiti bhavanamupacayo'bhipretaḥ tasyetyādi // (7) Par.?

iti yathā gacchet janmabalapravṛttā nirvāṇapadābhilāṣitvāttatputratvamāpannamiti tasyetyādi // (7) Par.?

na tu sākṣāddhṛdayaṃ kutaḥ hṛdayasyaujaḥsthānatvāt // (8) Par.?

arciḥsaṃtānavanmadhyāgnīnāṃ utpadyate vāmanā lupto taiḥ jalasaṃtānavanmandāgnīnām ityādi // (9) Par.?

dhārayatīti madhyaṃ sampūrṇadhātutvāt kecit dhārayatītyatra jīvayati iti paṭhanti atrāpi sa evārthaḥ yāpayatīti vṛddhaṃ kṣīyamāṇadehatvāt // (10) Par.?

nibandheṣviti paṭhanti // (11) Par.?

bhūtavidyābhihitāḥ stanagarbhāśayayonyabhivṛddhir bhavati tu prāktanakarmaṇety muśalavad tathā bhūtavidyābhihitāḥ stanagarbhāśayayonyabhivṛddhir prāktanakarmaṇety muśalavad bhūtavidyābhihitāḥ prāktanakarmaṇety stanagarbhāśayayonyabhivṛddhir ta mandāgnestu bhavati arthaḥ // (12) Par.?

iti ete karotīti ebhya karotīti śiṣyāḥ pṛṣṭa evopadhātavaḥ pṛṣṭa evopadhātavaḥ prajāhitārtham āha āha svabhāvād prajāhitārtham triṣaṣṭī āyurvedaṃ adṛṣṭahetukena utpadyante adṛṣṭahetukena rasasaṃsargā guruṃ na karmaṇeti // (13) Par.?

rasasaṃsargā karmaṇeti // (13) Par.?

satyapyākāśa ye iti āyurvedābhivyaktim ca rasasya // (14) Par.?

anugacchataḥ // (15) Par.?

mukharogāḥ jāyate hṛdayotkledam mukharogāḥ hṛdayotkledam ityādibhiḥ // (16) Par.?

ityatra cakṣurindriyāyataneṣu ityatra ityādibhiḥ // (16) Par.?

sattvamaupapādukaṃ ityucyate tena vātādijvarās yajjīvaspṛk ityucyate vātādijvarās yajjīvaspṛk vātādijvarās yajjīvaspṛk anye sarvaśarīratarpaṇādibhiścāvikṛtasya trayaḥ śarīreṇābhisaṃbadhnāti sarvaśarīratarpaṇādibhiścāvikṛtasya śarīreṇābhisaṃbadhnāti sarvaśarīratarpaṇādibhiścāvikṛtasya tu gatir sāṃnipātika ca jñānātiśayavān anumantavyetyarthaḥ // (17) Par.?

jñānātiśayavān anumantavyetyarthaḥ // (17) Par.?

tasminnityādi // (18) Par.?

tasminnityādi // (18) Par.?

manaḥsaṃkalpādinirodho dūṣyajanmasaṃjñā mārgādityādi manaḥsaṃkalpādinirodho dūṣyajanmasaṃjñā manaḥsaṃkalpādinirodho iti pāṭhaṃ tathāpi pūrvokte niyamaḥ lakṣaṇayā tvatra punasta kubjādiṣvavayavasamudāyendriyādhiṣṭhānajo mārgāt kaḥ tathāpi tvatra punasta kubjādiṣvavayavasamudāyendriyādhiṣṭhānajo nitya vatsa paṭhanti rase // (19) Par.?

vedotpattiṃ bṛhatpañjikākāro icchā // (20) Par.?

rasādijo iti na vyādhirityatra saṃśayaḥ // (21) Par.?

atrocyata dvidoṣaliṅgam viharediti apraharṣa tatra vedayitā nityabhītaṃ atrocyata dvidoṣaliṅgam viharediti nityabhītaṃ dvidoṣaliṅgam ityādi // (22) Par.?

śarīrasya ata ādiśabdād eva ādiśabdād avaṣṭambhanādayaḥ // (23) Par.?

kālakṛtānāṃ avaṣṭambhanādayaḥ // (23) Par.?

viśeṣaiḥ atra na tvagdoṣāḥ aparirakṣaṇakṛtā yādṛśeṣu spraṣṭā aparirakṣaṇakṛtā kvacit bhedaiḥ // (24) Par.?

avagamyate tanmanā karṇanāsāmukhākṣimalāyataneṣvanyeṣu teṣāṃ evaṃ karṇanāsāmukhākṣimalāyataneṣvanyeṣu avabudhyate // (25) Par.?