UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 3307
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vaiśaṃpāyana uvāca / (1.1)
Par.?
so 'bravīd arjunaṃ caiva vāsudevaṃ ca sātvatam / (1.2)
Par.?
lokapravīrau tiṣṭhantau khāṇḍavasya samīpataḥ // (1.3)
Par.?
brāhmaṇo bahubhoktāsmi bhuñje 'parimitaṃ sadā / (2.1)
Par.?
bhikṣe vārṣṇeyapārthau vām ekāṃ tṛptiṃ prayacchatām // (2.2)
Par.?
evam uktau tam abrūtāṃ tatastau kṛṣṇapāṇḍavau / (3.1)
Par.?
kenānnena bhavāṃstṛpyet tasyānnasya yatāvahe // (3.2)
Par.?
evam uktaḥ sa bhagavān abravīt tāvubhau tataḥ / (4.1)
Par.?
bhāṣamāṇau tadā vīrau kim annaṃ kriyatām iti // (4.2)
Par.?
nāham annaṃ bubhukṣe vai pāvakaṃ māṃ nibodhatam / (5.1)
Par.?
yadannam anurūpaṃ me tad yuvāṃ samprayacchatam // (5.2)
Par.?
idam indraḥ sadā dāvaṃ khāṇḍavaṃ parirakṣati / (6.1)
Par.?
taṃ na śaknomyahaṃ dagdhuṃ rakṣyamāṇaṃ mahātmanā // (6.2)
Par.?
vasatyatra sakhā tasya takṣakaḥ pannagaḥ sadā / (7.1)
Par.?
sagaṇastatkṛte dāvaṃ parirakṣati vajrabhṛt // (7.2)
Par.?
tatra bhūtānyanekāni rakṣyante sma prasaṅgataḥ / (8.1)
Par.?
*
bahūni ghorarūpāṇi ugravīryāṇi caiva hi / (8.2)
Par.?
taṃ didhakṣur na śaknomi dagdhuṃ śakrasya tejasā // (8.3)
Par.?
sa māṃ prajvalitaṃ dṛṣṭvā meghāmbhobhiḥ pravarṣati / (9.1)
Par.?
tato dagdhuṃ na śaknomi didhakṣur dāvam īpsitam // (9.2)
Par.?
sa yuvābhyāṃ sahāyābhyām astravidbhyāṃ samāgataḥ / (10.1)
Par.?
daheyaṃ khāṇḍavaṃ dāvam etad annaṃ vṛtaṃ mayā // (10.2)
Par.?
yuvāṃ hyudakadhārāstā bhūtāni ca samantataḥ / (11.1)
Par.?
uttamāstravido samyak sarvato vārayiṣyathaḥ / (11.2)
Par.?
*
janamejaya uvāca / (11.3)
Par.?
*
vaiśaṃpāyana uvāca / (11.4)
Par.?
*
rudra uvāca / (11.5)
Par.?
*
vaiśaṃpāyana uvāca / (11.6)
Par.?
*
vaiśaṃpāyana uvāca / (11.7)
Par.?
*
kimarthaṃ bhagavān agniḥ khāṇḍavaṃ dagdhum icchati / (11.8)
Par.?
*
rakṣyamāṇaṃ mahendreṇa nānāsattvasamāyutam / (11.9)
Par.?
*
na hyetat kāraṇaṃ brahmann alpaṃ sampratibhāti me / (11.10)
Par.?
*
yad dadāha susaṃkruddhaḥ khāṇḍavaṃ havyavāhanaḥ / (11.11)
Par.?
*
etad vistaraśo brahmañ śrotum icchāmi tattvataḥ / (11.12)
Par.?
*
khāṇḍavasya yathā dāhaḥ purā samabhavan mune / (11.13)
Par.?
*
hanta te kathayiṣyāmi purāṇam ṛṣisaṃstutam / (11.14)
Par.?
*
kathām imāṃ naraśreṣṭha khāṇḍavasya vināśinīm / (11.15)
Par.?
*
paurāṇaḥ śrūyate tāta rājā harihayopamaḥ / (11.16)
Par.?
*
śvetakir nāma vikhyāto balavikramasaṃyutaḥ / (11.17)
Par.?
*
yajvā dānapatir dhīmān yathā nānyo 'sti kaścana / (11.18)
Par.?
*
īje sa ca mahāsatraiḥ kratubhiścāptadakṣiṇaiḥ / (11.19)
Par.?
*
tasya nānyābhavad buddhir divase divase nṛpa / (11.20)
Par.?
*
satre kriyāsamārambhe dāneṣu vividheṣu ca / (11.21)
Par.?
*
tasyaivaṃ vartamānasya kadācit kālaparyaye / (11.22)
Par.?
*
satram āhartukāmasya saṃvatsaraśataṃ kila / (11.23)
Par.?
*
ṛtvijo nābhyapadyanta samāhartuṃ mahātmanaḥ / (11.24)
Par.?
*
sa tu rājākarod yatnaṃ mahāntaṃ sasuhṛjjanaḥ / (11.25)
Par.?
*
praṇipātena sāntvena dānena ca mahāyaśāḥ / (11.26)
Par.?
*
ṛtvijo 'nunayāmāsa bhūyo bhūyastvatandritaḥ / (11.27)
Par.?
*
te cāsya tam abhiprāyaṃ na cakrur amitaujasaḥ / (11.28)
Par.?
*
sa cāśramasthān rājarṣistān uvāca ruṣānvitaḥ / (11.29)
Par.?
*
yadyahaṃ patito viprāḥ śuśrūṣāyāṃ na ca sthitaḥ / (11.30)
Par.?
*
āśu tyājyo 'smi yuṣmābhir brāhmaṇaiśca jugupsitaḥ / (11.31)
Par.?
*
tan nārhatha kratuśraddhāṃ vyāghātayitum uttamām / (11.32)
Par.?
*
asthāne vā parityāgaṃ kartuṃ me dvijasattamāḥ / (11.33)
Par.?
*
prapanna eva vo viprāḥ prasādaṃ kartum arhatha / (11.34)
Par.?
*
sāntvadānādibhir vākyaistattvataḥ kāryavattayā / (11.35)
Par.?
*
prasādayitvā vakṣyāmi yan naḥ kāryaṃ dvijottamāḥ / (11.36)
Par.?
*
athavāhaṃ parityakto bhavadbhir dveṣakāraṇāt / (11.37)
Par.?
*
ṛtvijo 'nyān gamiṣyāmi yājanārthaṃ tapodhanāḥ / (11.38)
Par.?
*
etāvad uktvā vacanaṃ virarāma sa pārthivaḥ / (11.39)
Par.?
*
yadā na śekū rājānaṃ yājanārthaṃ paraṃtapa / (11.40)
Par.?
*
tataste yājakāḥ kruddhāstam ūcur nṛpasattamam / (11.41)
Par.?
*
tava karmāṇyajasraṃ vai vartante pārthivottama / (11.42)
Par.?
*
tato vayaṃ pariśrāntāḥ satataṃ karmavāhinaḥ / (11.43)
Par.?
*
śramād asmāt pariśrāntān sa tvaṃ nastyaktum arhasi / (11.44)
Par.?
*
buddhimohaṃ samāsthāya tvarāsaṃbhāvito 'nagha / (11.45)
Par.?
*
gaccha rudrasakāśaṃ tvaṃ sa hi tvāṃ yājayiṣyati / (11.46)
Par.?
*
sādhikṣepaṃ vacaḥ śrutvā saṃkruddhaḥ śvetakir nṛpaḥ / (11.47)
Par.?
*
kailāsaṃ parvataṃ gatvā tapa ugraṃ samāsthitaḥ / (11.48)
Par.?
*
ārādhayan mahādevaṃ niyataḥ saṃśitavrataḥ / (11.49)
Par.?
*
upavāsaparo rājā dīrghakālam atiṣṭhata / (11.50)
Par.?
*
kadācid dvādaśe kāle kadācid api ṣoḍaśe / (11.51)
Par.?
*
āhāram akarod rājā mūlāni ca phalāni ca / (11.52)
Par.?
*
ūrdhvabāhustvanimiṣastiṣṭhan sthāṇur ivācalaḥ / (11.53)
Par.?
*
ṣaṇmāsān abhavad rājā śvetakiḥ susamāhitaḥ / (11.54)
Par.?
*
taṃ tathā nṛpaśārdūlaṃ tapyamānaṃ mahat tapaḥ / (11.55)
Par.?
*
śaṃkaraḥ parayā prītyā darśayāmāsa bhārata / (11.56)
Par.?
*
uvāca cainaṃ bhagavān snigdhagambhīrayā girā / (11.57)
Par.?
*
prīto 'smi rājaśārdūla tapasā te paraṃtapa / (11.58)
Par.?
*
varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te yaṃ tvam icchasi pārthiva / (11.59)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ rudrasyāmitatejasaḥ / (11.60)
Par.?
*
praṇipatya mahātmānaṃ rājarṣiḥ pratyabhāṣata / (11.61)
Par.?
*
yadi me bhagavān prītaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ / (11.62)
Par.?
*
svayaṃ māṃ devadeveśa yājayasva sureśvara / (11.63)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ rājñā tena prabhāṣitam / (11.64)
Par.?
*
uvāca bhagavān prītaḥ smitapūrvam idaṃ vacaḥ / (11.65)
Par.?
*
nāsmākam etadviṣaye vartate yājanaṃ prati / (11.66)
Par.?
*
tvayā ca sumahat taptaṃ tapo rājan varārthinā / (11.67)
Par.?
*
yājayiṣyāmi rājaṃstvāṃ samayena paraṃtapa / (11.68)
Par.?
*
samā dvādaśa rājendra brahmacārī samāhitaḥ / (11.69)
Par.?
*
satataṃ tvājyadhārābhir yadi tarpayase 'nalam / (11.70)
Par.?
*
kāmaṃ prārthayase yaṃ tvaṃ mattaḥ prāpsyasi taṃ nṛpa / (11.71)
Par.?
*
evam uktastu rudreṇa śvetakir manujādhipaḥ / (11.72)
Par.?
*
tathā cakāra tat sarvaṃ yathoktaṃ śūlapāṇinā / (11.73)
Par.?
*
pūrṇe tu dvādaśe varṣe punar āyān maheśvaram / (11.74)
Par.?
*
dṛṣṭvaiva ca sa rājānaṃ śaṃkaro lokabhāvanaḥ / (11.75)
Par.?
*
uvāca paramaprītaḥ śvetakiṃ nṛpasattamam / (11.76)
Par.?
*
toṣito 'haṃ nṛpaśreṣṭha tvayeha svena karmaṇā / (11.77)
Par.?
*
yājanaṃ brāhmaṇānāṃ tu vidhidṛṣṭaṃ paraṃtapa / (11.78)
Par.?
*
ato 'haṃ tvāṃ svayaṃ nādya yājayāmi paraṃtapa / (11.79)
Par.?
*
mamāṃśastu kṣititale mahābhāgo dvijottamaḥ / (11.80)
Par.?
*
durvāsā iti vikhyātaḥ sa hi tvāṃ yājayiṣyati / (11.81)
Par.?
*
manniyogān mahātejāḥ saṃbhārāḥ saṃbhriyantu te / (11.82)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ rudreṇa samudāhṛtam / (11.83)
Par.?
*
svapuraṃ punar āgamya saṃbhārān punar ārjayat / (11.84)
Par.?
*
tataḥ saṃbhṛtasaṃbhāro bhūyo rudram upāgamat / (11.85)
Par.?
*
saṃbhṛtā mama saṃbhārāḥ sarvopakaraṇāni ca / (11.86)
Par.?
*
tvatprasādān mahādeva śvo me dīkṣā bhaved iti / (11.87)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ tasya rājño mahātmanaḥ / (11.88)
Par.?
*
durvāsasaṃ samāhūya rudro vacanam abravīt / (11.89)
Par.?
*
eṣa rājā mahābhāgaḥ śvetakir dvijasattama / (11.90)
Par.?
*
enaṃ yājaya viprendra manniyogena bhūmipam / (11.91)
Par.?
*
bāḍham ityeva vacanaṃ rudram ṛṣir uvāca ha / (11.92)
Par.?
*
tataḥ satraṃ samabhavat tasya rājño mahātmanaḥ / (11.93)
Par.?
*
yathāvidhi yathākālaṃ yathoktaṃ bahudakṣiṇam / (11.94)
Par.?
*
tasmin parisamāpte tu rājñaḥ satre mahātmanaḥ / (11.95)
Par.?
*
durvāsasābhyanujñātā vipratasthuḥ sma yājakāḥ / (11.96)
Par.?
*
ye tatra dīkṣitāḥ sarve sadasyāśca mahaujasaḥ / (11.97)
Par.?
*
so 'pi rājā mahābhāgaḥ svapuraṃ prāviśat tadā / (11.98)
Par.?
*
tato bhagavato vahner vikāraḥ samajāyata / (11.99)
Par.?
*tejasā viprahīṇaśca glāniścainaṃ samāviśat / (11.100) Par.?
*
sa lakṣayitvā cātmānaṃ tejohīnaṃ hutāśanaḥ / (11.101)
Par.?
*
jagāma sadanaṃ puṇyaṃ brahmaṇo lokapūjitam / (11.102)
Par.?
*
tatra brāhmaṇam āsīnam idaṃ vacanam abravīt / (11.103)
Par.?
*
tejasā viprahīṇo 'smi balena ca jagatpate / (11.104)
Par.?
*
iccheyaṃ tvatprasādena svātmanaḥ prakṛtiṃ sthirām / (11.105)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ bhagavān sarvalokakṛt / (11.106)
Par.?
*
havyavāham idaṃ vākyam uvāca prahasann iva / (11.107)
Par.?
*
tvayā dvādaśa varṣāṇi vasor dhārāhutaṃ haviḥ / (11.108)
Par.?
*
upayuktaṃ mahābhāga tena tvāṃ glānir āviśat / (11.109)
Par.?
*
tejasā viprahīṇatvāt sahasā havyavāhana / (11.110)
Par.?
*
mā gamastvaṃ vyathāṃ vahne prakṛtistho bhaviṣyasi / (11.111)
Par.?
*
purā devaniyogena yat tvayā bhasmasāt kṛtam / (11.112)
Par.?
*
ālayaṃ devaśatrūṇāṃ sughoraṃ khāṇḍavaṃ vanam / (11.113)
Par.?
*
tatra sarvāṇi sattvāni nivasanti vibhāvaso / (11.114)
Par.?
*
teṣāṃ tvaṃ medasā tṛptaḥ prakṛtistho bhaviṣyasi / (11.115)
Par.?
*
gaccha śīghraṃ pradagdhuṃ tvaṃ tato mokṣyasi kilbiṣāt / (11.116)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ parameṣṭhimukhāccyutam / (11.117)
Par.?
*
uttamaṃ javam āsthāya pradudrāva hutāśanaḥ / (11.118)
Par.?
*
āgamya khāṇḍavaṃ dāvam uttamaṃ javam āsthitaḥ / (11.119)
Par.?
*
sahasā prajvalatyagniḥ kruddho vāyusamīritaḥ / (11.120)
Par.?
*
pradīptaṃ khāṇḍavaṃ dṛṣṭvā ye sma tatra nivāsinaḥ / (11.121)
Par.?
*
paramaṃ yatnam ātiṣṭhan pāvakasya praśāntaye / (11.122)
Par.?
*
karaistu kariṇaḥ śīghraṃ jalam ādāya satvarāḥ / (11.123)
Par.?
*
siṣicuḥ pāvakaṃ kruddhāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ / (11.124)
Par.?
*
bahuśīrṣāstathā nāgāḥ śirobhir jalavṛṣṭayaḥ / (11.125)
Par.?
*
mumucuḥ pāvakābhyāśe satvarāḥ krodhamūrchitāḥ / (11.126)
Par.?
*
tathaivānyāni sattvāni nānāpraharaṇodyamaiḥ / (11.127)
Par.?
*
vilayaṃ pāvakaṃ śīghram anayan bharatottama / (11.128)
Par.?
*
anena tu prakāreṇa bhūyo bhūyaśca prajvalan / (11.129)
Par.?
*
saptakṛtvaḥ praśamitaḥ khāṇḍave havyavāhanaḥ / (11.130)
Par.?
*
sa tu nairāśyam āpannaḥ sadā glānisamanvitaḥ / (11.131)
Par.?
*
pitāmaham upāgacchat saṃkruddho havyavāhanaḥ / (11.132)
Par.?
*
tacca sarvaṃ yathāvṛttaṃ brahmaṇe saṃnyavedayat / (11.133)
Par.?
*
uvāca cainaṃ bhagavān muhūrtaṃ sa vicintya tu / (11.134)
Par.?
*
upāyaḥ paridṛṣṭo me yathā tvaṃ dhakṣyase 'nala / (11.135)
Par.?
*
khāṇḍavaṃ dāvam adyaiva miṣato 'sya śatakratoḥ / (11.136)
Par.?
*
naranārāyaṇau yau tau pūrvadevau vibhāvaso / (11.137)
Par.?
*
samprāptau mānuṣaṃ lokaṃ kāryārthaṃ hi divaukasām / (11.138)
Par.?
*
arjunaṃ vāsudevaṃ ca yau tau loko 'bhimanyate / (11.139)
Par.?
*
tāvetau sahitau vahne khāṇḍavasya samīpataḥ / (11.140)
Par.?
*
tau tvaṃ yācasva sāhāyye dāhārthaṃ khāṇḍavasya ca / (11.141)
Par.?
*
tato dhakṣyasi taṃ dāvaṃ rakṣitaṃ tridaśair api / (11.142)
Par.?
*
tau tu sattvāni sarvāṇi yatnato vārayiṣyataḥ / (11.143)
Par.?
*
devarājaṃ ca sahitau tatra me nāsti saṃśayaḥ / (11.144)
Par.?
*
etacchrutvā tu vacanaṃ tvarito havyavāhanaḥ / (11.145)
Par.?
*
kṛṣṇapārthāvupāgamya yam arthaṃ tvabhyabhāṣata / (11.146)
Par.?
*
taṃ te kathitavān asmi pūrvam eva nṛpottama // (11.147)
Par.?
evam ukte pratyuvāca bībhatsur jātavedasam / (12.1)
Par.?
*
abravīn nṛpaśārdūla tatkālasadṛśaṃ vacaḥ / (12.2)
Par.?
didhakṣuṃ khāṇḍavaṃ dāvam akāmasya śatakratoḥ // (12.3)
Par.?
uttamāstrāṇi me santi divyāni ca bahūni ca / (13.1)
Par.?
yair ahaṃ śaknuyāṃ yoddhum api vajradharān bahūn // (13.2)
Par.?
dhanur me nāsti bhagavan bāhuvīryeṇa saṃmitam / (14.1)
Par.?
kurvataḥ samare yatnaṃ vegaṃ yad viṣaheta me // (14.2)
Par.?
śaraiśca me 'rtho bahubhir akṣayaiḥ kṣipram asyataḥ / (15.1)
Par.?
*
upāsaṃgau ca me na staḥ pratiyoddhuṃ puraṃdaram / (15.2)
Par.?
na hi voḍhuṃ rathaḥ śaktaḥ śarān mama yathepsitān // (15.3)
Par.?
aśvāṃśca divyān iccheyaṃ pāṇḍurān vātaraṃhasaḥ / (16.1)
Par.?
rathaṃ ca meghanirghoṣaṃ sūryapratimatejasam // (16.2)
Par.?
tathā kṛṣṇasya vīryeṇa nāyudhaṃ vidyate samam / (17.1)
Par.?
yena nāgān piśācāṃśca nihanyān mādhavo raṇe // (17.2)
Par.?
upāyaṃ karmaṇaḥ siddhau bhagavan vaktum arhasi / (18.1)
Par.?
nivārayeyaṃ yenendraṃ varṣamāṇaṃ mahāvane // (18.2)
Par.?
pauruṣeṇa tu yat kāryaṃ tat kartārau sva pāvaka / (19.1)
Par.?
karaṇāni samarthāni bhagavan dātum arhasi // (19.2)
Par.?
Duration=0.30498504638672 secs.