UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5123
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
*
nārāyaṇaṃ namaskṛtya naraṃ caiva narottamam / (1.1)
Par.?
*
devīṃ sarasvatīṃ caiva tato jayam udīrayet / (1.2)
Par.?
*
dvaipāyanoṣṭhapuṭaniḥsṛtam aprameyaṃ / (1.3)
Par.?
*
puṇyaṃ pavitram atha pāpaharaṃ śivaṃ ca / (1.4)
Par.?
*
yo bhārataṃ samadhigacchati vācyamānaṃ / (1.5)
Par.?
*
kiṃ tasya puṣkarajalair abhiṣecanena / (1.6)
Par.?
*
tad eva lagnaṃ sudinaṃ tad eva / (1.7)
Par.?
*
tārābalaṃ candrabalaṃ tad eva / (1.8)
Par.?
*
grahāśca sarve sumukhāstad eva / (1.9)
Par.?
*
lakṣmīpater aṅghriyugaṃ smared yadā / (1.10)
Par.?
*
bhāti sarveṣu śāstreṣu ratiḥ sarveṣu jantuṣu / (1.11)
Par.?
*
tāraṇaṃ sarvalokeṣu tena bhārata ucyate / (1.12)
Par.?
*
bhārataṃ bhānumāindur yadi na syur amī trayaḥ / (1.13)
Par.?
*
tato 'jñānatamo'ndhasya kāvasthā jagato bhavet / (1.14)
Par.?
*
vyāsaṃ vasiṣṭhanaptāraṃ śakteḥ pautram akalmaṣam / (1.15)
Par.?
*
parāśarātmajaṃ vande śukatātaṃ taponidhim / (1.16)
Par.?
*
vyāsāya viṣṇurūpāya vyāsarūpāya viṣṇave / (1.17)
Par.?
*
namo vai brahmanidhaye vāsiṣṭhāya namo namaḥ // (1.18)
Par.?
janamejaya uvāca / (2.1)
Par.?
kathaṃ virāṭanagare mama pūrvapitāmahāḥ / (2.2)
Par.?
ajñātavāsam uṣitā duryodhanabhayārditāḥ / (2.3)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (2.4)
Par.?
*
pativratā mahābhāgā satataṃ brahmavādinī / (2.5)
Par.?
*
draupadī ca kathaṃ brahmann ajñātā duḥkhitāvasat / (2.6)
Par.?
*
te ca brāhmaṇamukhyāśca sūtāḥ paurogavaiḥ saha / (2.7)
Par.?
*
ajñātavāsam avasan kathaṃ ca paricārakāḥ / (2.8)
Par.?
*
dharmeṇa te 'bhyanujñātāḥ pāṇḍavāḥ satyavikramāḥ / (2.9)
Par.?
*
ajñātavāsaṃ vatsyantaśchannā varṣaṃ trayodaśam / (2.10)
Par.?
*
upopaviśya vidvāṃsaḥ snātakāḥ saṃśitavratāḥ / (2.11)
Par.?
*
ye tadbhaktā vasanti sma vanavāse tapasvinaḥ / (2.12)
Par.?
*
tān abruvanmahātmānaḥ śiṣṭāḥ prāñjalayastadā / (2.13)
Par.?
*
abhyanujñāpayiṣyantastadvivāsaṃ dhṛtavratāḥ / (2.14)
Par.?
*
viditaṃ bhavatāṃ sarvaṃ dhārtarāṣṭrair yathā vayam / (2.15)
Par.?
*
chadmanā hṛtarājyāśca niḥsvāśca bahuśaḥ kṛtāḥ / (2.16)
Par.?
*
uṣitāśca vane vāsaṃ yathā dvādaśa vatsarān / (2.17)
Par.?
*
bhavadbhir eva sahitā vanyāhārā dvijottamāḥ / (2.18)
Par.?
*
ajñātavāsasamayaṃ śeṣaṃ varṣaṃ trayodaśam / (2.19)
Par.?
*
tad vatsyāmo vayaṃ channāstad anujñātum arhatha / (2.20)
Par.?
*
duryodhanaśca duṣṭātmā karṇaśca sahasaubalaḥ / (2.21)
Par.?
*
jānanto viṣamaṃ kuryur asmāsvatyantavairiṇaḥ / (2.22)
Par.?
*
yuktācārāśca yuktāśca kṣaye svasya janasya ca / (2.23)
Par.?
*
durātmanāṃ hi kasteṣāṃ viśvāsaṃ gantum arhati / (2.24)
Par.?
*
api nastad bhaved bhūyo yad vayaṃ brāhmaṇaiḥ saha / (2.25)
Par.?
*
samasteṣveva rāṣṭreṣu svarājyaṃ sthāpayemahi / (2.26)
Par.?
*
ityuktvā duḥkhaśokārtaḥ śucir dharmasutastadā / (2.27)
Par.?
*
saṃmūrchito 'bhavad rājā sāśrukaṇṭho yudhiṣṭhiraḥ / (2.28)
Par.?
*
tam athāśvāsayan sarve brāhmaṇā bhrātṛbhiḥ saha / (2.29)
Par.?
*
atha dhaumyo 'bravīd vākyaṃ mahārthaṃ nṛpatiṃ tadā / (2.30)
Par.?
*
rājan vidvān bhavān dāntaḥ satyasaṃdho jitendriyaḥ / (2.31)
Par.?
*
naivaṃvidhāḥ pramuhyanti narāḥ kasyāṃcid āpadi / (2.32)
Par.?
*
devair apyāpadaḥ prāptāśchannaiśca bahubhistadā / (2.33)
Par.?
*
tatra tatra sapatnānāṃ nigrahārthaṃ mahātmabhiḥ / (2.34)
Par.?
*
indreṇa niṣadhaṃ prāpya giriprasthāśrame tadā / (2.35)
Par.?
*
channenoṣya kṛtaṃ karma dviṣatāṃ balanigrahe / (2.36)
Par.?
*
diteḥ putrair hṛte rājye devarājo 'tiduḥkhitaḥ / (2.37)
Par.?
*
brāhmaṇaṃ toṣayiṣyaṃśca brahmarūpaṃ nidhāya ca / (2.38)
Par.?
*
prasādād brahmaṇo rājan diteḥ putrānmahābalān / (2.39)
Par.?
*
nirjitya tarasā śatrūn punar lokāñjugopa ha / (2.40)
Par.?
*
viṣṇunāśmagiriṃ prāpya tadādityāṃ nivatsyatā / (2.41)
Par.?
*
garbhe vadhārthaṃ daityānām ajñātenoṣitaṃ ciram / (2.42)
Par.?
*
proṣya vāmanarūpeṇa pracchannaṃ brahmacāriṇā / (2.43)
Par.?
*
baler yathā hṛtaṃ rājyaṃ vikramaistacca te śrutam / (2.44)
Par.?
*
aurveṇa vasatā channam ūrau brahmarṣiṇā tadā / (2.45)
Par.?
*
yat kṛtaṃ tāta lokeṣu tacca sarvaṃ śrutaṃ tvayā / (2.46)
Par.?
*
pracchannaṃ cāpi dharmajña hariṇā vṛtranigrahe / (2.47)
Par.?
*
vajraṃ praviśya śakrasya yat kṛtaṃ tacca te śrutam / (2.48)
Par.?
*
hutāśanena yaccāpaḥ praviśya channam āsatā / (2.49)
Par.?
*
vibudhānāṃ hitaṃ karma kṛtaṃ taccāpi te śrutam / (2.50)
Par.?
*
tathā vivasvatā tāta channenottamatejasā / (2.51)
Par.?
*
nirdagdhāḥ śatravaḥ sarve vasatā gavi varṣaśaḥ / (2.52)
Par.?
*
viṣṇunā vasatā cāpi gṛhe daśarathasya ca / (2.53)
Par.?
*
daśagrīvo hataśchannaṃ saṃyuge bhīmakarmaṇā / (2.54)
Par.?
*
evam ete mahātmānaḥ pracchannāstatra tatra ha / (2.55)
Par.?
*
ajayañchātravānmukhyāṃstathā tvam api jeṣyasi / (2.56)
Par.?
*
iti dhaumyena dharmajño vākyaiḥ sampariharṣitaḥ / (2.57)
Par.?
*
śāstrabuddhiḥ punar bhūtvā vyaṣṭambhata yudhiṣṭhiraḥ / (2.58)
Par.?
*
athābravīnmahābāhur bhīmaseno mahābalaḥ / (2.59)
Par.?
*
rājānaṃ balināṃ śreṣṭho girā sampariharṣayan / (2.60)
Par.?
*
avekṣaya mahārāja tava gāṇḍīvadhanvanā / (2.61)
Par.?
*
dharmānugatayā buddhyā na kiṃcit sāhasaṃ kṛtam / (2.62)
Par.?
*
sahadevo mayā nityaṃ nakulaśca nivāritaḥ / (2.63)
Par.?
*
śaktau vidhvaṃsane teṣāṃ śatrughnau bhīmavikramau / (2.64)
Par.?
*
na vayaṃ vartma hāsyāmo yasmin yokṣyati no bhavān / (2.65)
Par.?
*
tad vidhattāṃ bhavān sarvaṃ kṣipraṃ jeṣyāmahe parān / (2.66)
Par.?
*
ityukte bhīmasenena brāhmaṇāḥ paramāśiṣaḥ / (2.67)
Par.?
*
prayujyāpṛcchya bharatān yathāsvān prayayur gṛhān / (2.68)
Par.?
*
sarve vedavido mukhyā yatayo munayastadā / (2.69)
Par.?
*
āśīr uktvā yathānyāyaṃ punardarśanakāṅkṣiṇaḥ / (2.70)
Par.?
*
te tu bhṛtyāśca dūtāśca śilpinaḥ paricārakāḥ / (2.71)
Par.?
*
anujñāpya yathānyāyaṃ punardarśanakāṅkṣiṇaḥ / (2.72)
Par.?
*
saha dhaumyena vidvāṃsastathā te pañca pāṇḍavāḥ / (2.73)
Par.?
*
utthāya prayayur vīrāḥ kṛṣṇām ādāya bhārata / (2.74)
Par.?
*
krośamātram atikramya tasmād vāsānnimittataḥ / (2.75)
Par.?
*
śvobhūte manujavyāghrāśchannavāsārtham udyatāḥ / (2.76)
Par.?
*
pṛthak śāstravidaḥ sarve sarve mantraviśāradāḥ / (2.77)
Par.?
*
saṃdhivigrahakālajñā mantrāya samupāviśan // (2.78)
Par.?
vaiśaṃpāyana uvāca / (3.1)
Par.?
*
yathā virāṭanagare tava pūrvapitāmahāḥ / (3.2)
Par.?
*
ajñātavāsam uṣitāstacchṛṇuṣva narādhipa / (3.3)
Par.?
*
nivṛttavanavāsāste satyasaṃdhā yaśasvinaḥ / (3.4)
Par.?
*
akurvata punar mantraṃ saha dhaumyena pāṇḍavāḥ / (3.5)
Par.?
*
athābravīd dharmarājaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ / (3.6)
Par.?
*
bhrātṝn kṛṣṇāṃ ca samprekṣya dhaumyaṃ ca kurunandana / (3.7)
Par.?
tathā tu sa varāṃllabdhvā dharmād dharmabhṛtāṃ varaḥ / (3.8)
Par.?
gatvāśramaṃ brāhmaṇebhya ācakhyau sarvam eva tat // (3.9)
Par.?
kathayitvā tu tat sarvaṃ brāhmaṇebhyo yudhiṣṭhiraḥ / (4.1)
Par.?
araṇīsahitaṃ tasmai brāhmaṇāya nyavedayat // (4.2)
Par.?
tato yudhiṣṭhiro rājā dharmaputro mahāmanāḥ / (5.1)
Par.?
saṃnivartyānujān sarvān iti hovāca bhārata // (5.2)
Par.?
dvādaśemāni varṣāṇi rāṣṭrād viproṣitā vayam / (6.1)
Par.?
*
chadmanā hṛtarājyāśca niḥsvāśca bahuśaḥ kṛtāḥ / (6.2)
Par.?
*
uṣitāśca vane kṛcchraṃ yathā dvādaśa vatsarān / (6.3)
Par.?
*
ajñātacaryāṃ vatsyāma channā varṣaṃ trayodaśam / (6.4)
Par.?
trayodaśo 'yaṃ samprāptaḥ kṛcchraḥ paramadurvasaḥ / (6.5)
Par.?
*
saṃvatsaram imaṃ yatra viharema nirāmayam // (6.6)
Par.?
sa sādhu kaunteya ito vāsam arjuna rocaya / (7.1)
Par.?
*
abuddhā dhārtarāṣṭrāṇāṃ sahitāḥ saha kṛṣṇayā / (7.2)
Par.?
*
saṃvatsaram idaṃ yatra vicarāma yathāsukham / (7.3)
Par.?
yatremā vasatīḥ sarvā vasemāviditāḥ paraiḥ // (7.4)
Par.?
arjuna uvāca / (8.1)
Par.?
tasyaiva varadānena dharmasya manujādhipa / (8.2)
Par.?
ajñātā vicariṣyāmo narāṇāṃ bharatarṣabha // (8.3)
Par.?
kiṃ tu vāsāya rāṣṭrāṇi kīrtayiṣyāmi kānicit / (9.1)
Par.?
ramaṇīyāni guptāni teṣāṃ kiṃcit sma rocaya // (9.2)
Par.?
santi ramyā janapadā bahvannāḥ paritaḥ kurūn / (10.1)
Par.?
pāñcālāścedimatsyāśca śūrasenāḥ paṭaccarāḥ / (10.2)
Par.?
daśārṇā navarāṣṭraṃ ca mallāḥ śālvā yugaṃdharāḥ / (10.3)
Par.?
*
kuntirāṣṭraṃ ca vistīrṇaṃ surāṣṭrāvantayastathā / (10.4)
Par.?
*
virāṭanagaraṃ cāpi śrūyate śatrukarśana / (10.5)
Par.?
*
ramaṇīyaṃ janākīrṇaṃ subhikṣaṃ sphītam eva ca / (10.6)
Par.?
*
nānārāṣṭrāṇi cānyāni śrūyante subahūnyapi // (10.7)
Par.?
eteṣāṃ katamo rājannivāsastava rocate / (11.1)
Par.?
vatsyāmo yatra rājendra saṃvatsaram imaṃ vayam / (11.2)
Par.?
*
yatra te rocate rājaṃstatra gacchāmahe vayam / (11.3)
Par.?
*
katamasmiñjanapade mahārāja nivatsyasi / (11.4)
Par.?
*
mā viṣāde manaḥ kuryād rājyabhraṃśa iti kvacit // (11.5)
Par.?
yudhiṣṭhira uvāca / (12.1)
Par.?
evam etanmahābāho yathā sa bhagavān prabhuḥ / (12.2)
Par.?
abravīt sarvabhūteśastat tathā na tad anyathā // (12.3)
Par.?
avaśyaṃ tveva vāsārthaṃ ramaṇīyaṃ śivaṃ sukham / (13.1)
Par.?
saṃmantrya sahitaiḥ sarvair draṣṭavyam akutobhayam / (13.2)
Par.?
*
deśaḥ puṇyaḥ samuddiṣṭaḥ sarvabādhāvivarjitaḥ / (13.3)
Par.?
*
yasya yasya vaco hīdaṃ samaharṣata pāṇḍavān // (13.4)
Par.?
matsyo virāṭo balavān abhirakṣet sa pāṇḍavān / (14.1)
Par.?
dharmaśīlo vadānyaśca vṛddhaśca sumahādhanaḥ / (14.2)
Par.?
*
guṇavāṃllokavikhyāto dṛḍhabhaktir viśāradaḥ / (14.3)
Par.?
*
tatra me rocate pārtha matsyarājāntike 'nagha // (14.4)
Par.?
virāṭanagare tāta saṃvatsaram imaṃ vayam / (15.1)
Par.?
kurvantastasya karmāṇi vihariṣyāma bhārata // (15.2)
Par.?
yāni yāni ca karmāṇi tasya śakṣyāmahe vayam / (16.1)
Par.?
kartuṃ yo yat sa tat karma bravītu kurunandanāḥ // (16.2)
Par.?
arjuna uvāca / (17.1)
Par.?
naradeva kathaṃ karma rāṣṭre tasya kariṣyasi / (17.2)
Par.?
virāṭanṛpateḥ sādho raṃsyase kena karmaṇā / (17.3)
Par.?
*
akliṣṭaveṣadhārī ca dhārmiko hyanasūyakaḥ / (17.4)
Par.?
*
na tavābhyucitaṃ karma nṛśaṃsaṃ nāpi kaitavam / (17.5)
Par.?
*
satyavāg asi yājñīko lobhakrodhavivarjitaḥ // (17.6)
Par.?
mṛdur vadānyo hrīmāṃśca dhārmikaḥ satyavikramaḥ / (18.1)
Par.?
rājaṃstvam āpadā kliṣṭaḥ kiṃ kariṣyasi pāṇḍava // (18.2)
Par.?
na duḥkham ucitaṃ kiṃcid rājan veda yathā janaḥ / (19.1)
Par.?
sa imām āpadaṃ prāpya kathaṃ ghorāṃ tariṣyasi / (19.2)
Par.?
*
arjunenaivam uktastu pratyuvāca yudhiṣṭhiraḥ // (19.3)
Par.?
yudhiṣṭhira uvāca / (20.1)
Par.?
śṛṇudhvaṃ yat kariṣyāmi karma vai kurunandanāḥ / (20.2)
Par.?
virāṭam anusaṃprāpya rājānaṃ puruṣarṣabham // (20.3)
Par.?
sabhāstāro bhaviṣyāmi tasya rājño mahātmanaḥ / (21.1)
Par.?
kaṅko nāma dvijo bhūtvā matākṣaḥ priyadevitā // (21.2)
Par.?
vaiḍūryān kāñcanān dāntān phalair jyotīrasaiḥ saha / (22.1)
Par.?
kṛṣṇākṣāṃllohitākṣāṃśca nirvartsyāmi manoramān / (22.2)
Par.?
*
ariṣṭān rājagoliṅgān darśanīyān suvarcasaḥ / (22.3)
Par.?
*
lohitāṃścāśmagarbhāṃśca santi tāta dhanāni me / (22.4)
Par.?
*
darśanīyān sabhānandān kuśalaiḥ sādhu niṣṭhitān / (22.5)
Par.?
*
apyetān pāṇinā spṛṣṭvā samprahṛṣyanti mānavāḥ / (22.6)
Par.?
*
tān vikīrya same deśe ramaṇīye vipāṃsule / (22.7)
Par.?
*
deviṣyāmi yathākāmaṃ sa vihāro bhaviṣyati / (22.8)
Par.?
*
kaṅko nāmnā parivrāṭ ca virāṭasya sabhāsadaḥ / (22.9)
Par.?
*
jyotiṣe śakunajñāne nimitte cākṣakauśale / (22.10)
Par.?
*
brāhmo vedo mayādhīto vedāṅgāni ca sarvaśaḥ / (22.11)
Par.?
*
dharmakāmārthamokṣeṣu nītiśāstreṣu pāragaḥ / (22.12)
Par.?
*
pṛṣṭo 'haṃ kathayiṣyāmi rājñaḥ priyahitaṃ vacaḥ / (22.13)
Par.?
*
virāṭanagare channa evaṃyuktaḥ sadā vase / (22.14)
Par.?
*
virāṭarājaṃ ramayan sāmātyaṃ sahabāndhavam / (22.15)
Par.?
*
na ca māṃ vetsyate kaścit toṣayiṣye ca taṃ nṛpam // (22.16)
Par.?
āsaṃ yudhiṣṭhirasyāhaṃ purā prāṇasamaḥ sakhā / (23.1)
Par.?
iti vakṣyāmi rājānaṃ yadi mām anuyokṣyate // (23.2)
Par.?
ityetad vo mayākhyātaṃ vihariṣyāmyahaṃ yathā / (24.1)
Par.?
*
vaiśaṃpāyanaḥ / (24.2)
Par.?
*
evaṃ nirdiśya cātmānaṃ niḥśvasann uṣṇam ārtijam / (24.3)
Par.?
*
vimuñcann aśru netrābhyāṃ bhīmasenam uvāca ha / (24.4)
Par.?
*
yudhiṣṭhiraḥ / (24.5)
Par.?
*
bhīmasena kathaṃ karma tasya rāṣṭre kariṣyasi / (24.6)
Par.?
*
hatvā krodhavaśāṃstāta parvate gandhamādane / (24.7)
Par.?
*
yakṣān krodhābhitāmrākṣān rākṣasāṃścātipauruṣān / (24.8)
Par.?
*
prādāḥ pāñcālakanyāyai padmāni subahūnyapi / (24.9)
Par.?
*bakaṃ rākṣasarājānaṃ bhīṣaṇaṃ puruṣādakam / (24.10) Par.?
*
jaghnivān asi kaunteya brāhmaṇārtham ariṃdama / (24.11)
Par.?
*
kṣemā cābhayasaṃvītā saikacakrā tvayā kṛtā / (24.12)
Par.?
*
hiḍimbaṃ ca mahāvīryaṃ kimmīraṃ cātipauruṣam / (24.13)
Par.?
*
tvayā hatvā mahābāho vanaṃ niṣkaṇṭakaṃ kṛtam / (24.14)
Par.?
*
āpadaṃ cāpi samprāptā draupadī cāruhāsinī / (24.15)
Par.?
*
jaṭāsuravadhaṃ kṛtvā vayaṃ ca parimokṣitāḥ / (24.16)
Par.?
*
matsyarājāntike tāta vīryapūrṇo 'tyamarṣaṇaḥ / (24.17)
Par.?
*
vṛkodara virāṭasya balavān durbalīyasaḥ / (24.18)
Par.?
*
samīpe nagare tasya / (24.19)
Par.?
*
madhye nivāsaṃ bhīmasya duṣkaraṃ tasya bhūpateḥ / (24.20)
Par.?
vṛkodara virāṭe tvaṃ raṃsyase kena karmaṇā / (24.21)
Par.?
*
śrutvā sa devo naradevakarma / (24.22)
Par.?
*
prapūjya vākyaṃ tam uvāca dhīmān / (24.23)
Par.?
*
svakarmayuktaṃ ca hitaṃ ca kāle / (24.24)
Par.?
*
vimṛśyavāgmī pravihāya cintām // (24.25)
Par.?
Duration=0.40158581733704 secs.