UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 5713
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
vidura uvāca / (1.1)
Par.?
saptadaśemān rājendra manuḥ svāyaṃbhuvo 'bravīt / (1.2)
Par.?
vaicitravīrya puruṣān ākāśaṃ muṣṭibhir ghnataḥ // (1.3)
Par.?
tān evendrasya hi dhanur anāmyaṃ namato 'bravīt / (2.1)
Par.?
atho marīcinaḥ pādān anāmyānnamatastathā // (2.2)
Par.?
yaś cāśiṣyaṃ śāsati yaśca kupyate yaścātivelaṃ bhajate dviṣantam / (3.1)
Par.?
striyaśca yo 'rakṣati bhadram astu te yaścāyācyaṃ yācati yaśca katthate // (3.2)
Par.?
yaścābhijātaḥ prakarotyakāryaṃ yaścābalo balinā nityavairī / (4.1)
Par.?
aśraddadhānāya ca yo bravīti yaścākāmyaṃ kāmayate narendra // (4.2)
Par.?
vadhvā hāsaṃ śvaśuro yaśca manyate vadhvā vasann uta yo mānakāmaḥ / (5.1)
Par.?
parakṣetre nirvapati yaśca bījaṃ striyaṃ ca yaḥ parivadate 'tivelam // (5.2)
Par.?
yaścaiva labdhvā na smarāmītyuvāca dattvā ca yaḥ katthati yācyamānaḥ / (6.1)
Par.?
yaścāsataḥ sāntvam upāsatīha ete 'nuyāntyanilaṃ pāśahastāḥ // (6.2)
Par.?
yasmin yathā vartate yo manuṣyas tasmiṃstathā vartitavyaṃ sa dharmaḥ / (7.1)
Par.?
māyācāro māyayā vartitavyaḥ sādhvācāraḥ sādhunā pratyudeyaḥ // (7.2)
Par.?
dhṛtarāṣṭra uvāca / (8.1)
Par.?
śatāyur uktaḥ puruṣaḥ sarvavedeṣu vai yadā / (8.2)
Par.?
nāpnotyatha ca tat sarvam āyuḥ keneha hetunā // (8.3)
Par.?
vidura uvāca / (9.1)
Par.?
ativādo 'timānaśca tathātyāgo narādhipa / (9.2)
Par.?
krodhaścātivivitsā ca mitradrohaśca tāni ṣaṭ // (9.3)
Par.?
eta evāsayastīkṣṇāḥ kṛntantyāyūṃṣi dehinām / (10.1)
Par.?
etāni mānavān ghnanti na mṛtyur bhadram astu te // (10.2)
Par.?
viśvastasyaiti yo dārān yaścāpi gurutalpagaḥ / (11.1)
Par.?
vṛṣalīpatir dvijo yaśca pānapaścaiva bhārata // (11.2)
Par.?
śaraṇāgatahā caiva sarve brahmahaṇaiḥ samāḥ / (12.1)
Par.?
etaiḥ sametya kartavyaṃ prāyaścittam iti śrutiḥ // (12.2)
Par.?
gṛhī vadānyo 'napaviddhavākyaḥ śeṣānnabhoktāpyavihiṃsakaśca / (13.1)
Par.?
nānarthakṛt tyaktakaliḥ kṛtajñaḥ satyo mṛduḥ svargam upaiti vidvān // (13.2)
Par.?
sulabhāḥ puruṣā rājan satataṃ priyavādinaḥ / (14.1)
Par.?
apriyasya tu pathyasya vaktā śrotā ca durlabhaḥ // (14.2)
Par.?
yo hi dharmaṃ vyapāśritya hitvā bhartuḥ priyāpriye / (15.1)
Par.?
apriyāṇyāha pathyāni tena rājā sahāyavān // (15.2)
Par.?
tyajet kulārthe puruṣaṃ grāmasyārthe kulaṃ tyajet / (16.1)
Par.?
grāmaṃ janapadasyārthe ātmārthe pṛthivīṃ tyajet // (16.2)
Par.?
āpadarthaṃ dhanaṃ rakṣed dārān rakṣed dhanair api / (17.1)
Par.?
ātmānaṃ satataṃ rakṣed dārair api dhanair api // (17.2)
Par.?
uktaṃ mayā dyūtakāle 'pi rājan naivaṃ yuktaṃ vacanaṃ prātipīya / (18.1)
Par.?
tadauṣadhaṃ pathyam ivāturasya na rocate tava vaicitravīrya // (18.2)
Par.?
kākair imāṃścitrabarhānmayūrān parājaiṣṭhāḥ pāṇḍavān dhārtarāṣṭraiḥ / (19.1)
Par.?
hitvā siṃhān kroṣṭukān gūhamānaḥ prāpte kāle śocitā tvaṃ narendra // (19.2)
Par.?
yastāta na krudhyati sarvakālaṃ bhṛtyasya bhaktasya hite ratasya / (20.1)
Par.?
tasmin bhṛtyā bhartari viśvasanti na cainam āpatsu parityajanti // (20.2)
Par.?
na bhṛtyānāṃ vṛttisaṃrodhanena bāhyaṃ janaṃ saṃjighṛkṣed apūrvam / (21.1)
Par.?
tyajanti hyenam ucitāvaruddhāḥ snigdhā hyamātyāḥ parihīnabhogāḥ // (21.2)
Par.?
kṛtyāni pūrvaṃ parisaṃkhyāya sarvāṇy āyavyayāvanurūpāṃ ca vṛttim / (22.1)
Par.?
saṃgṛhṇīyād anurūpān sahāyān sahāyasādhyāni hi duṣkarāṇi // (22.2)
Par.?
abhiprāyaṃ yo viditvā tu bhartuḥ sarvāṇi kāryāṇi
karotyatandrīḥ / (23.1)
Par.?
vaktā hitānām anurakta āryaḥ śaktijña ātmeva hi so 'nukampyaḥ // (23.2)
Par.?
vākyaṃ tu yo nādriyate 'nuśiṣṭaḥ pratyāha yaścāpi niyujyamānaḥ / (24.1)
Par.?
prajñābhimānī pratikūlavādī tyājyaḥ sa tādṛk tvarayaiva bhṛtyaḥ // (24.2)
Par.?
astabdham aklībam adīrghasūtraṃ sānukrośaṃ ślakṣṇam ahāryam anyaiḥ / (25.1)
Par.?
arogajātīyam udāravākyaṃ dūtaṃ vadantyaṣṭaguṇopapannam // (25.2)
Par.?
na viśvāsājjātu parasya gehaṃ gacchennaraścetayāno vikāle / (26.1)
Par.?
na catvare niśi tiṣṭhennigūḍho na
rājanyāṃ yoṣitaṃ prārthayīta // (26.2)
Par.?
na nihnavaṃ satragatasya gacchet saṃsṛṣṭamantrasya kusaṃgatasya / (27.1)
Par.?
na ca brūyānnāśvasāmi tvayīti sakāraṇaṃ vyapadeśaṃ tu kuryāt // (27.2)
Par.?
ghṛṇī rājā puṃścalī rājabhṛtyaḥ putro bhrātā vidhavā bālaputrā / (28.1)
Par.?
senājīvī coddhṛtabhakta eva vyavahāre vai varjanīyāḥ syur ete // (28.2)
Par.?
guṇā daśa snānaśīlaṃ bhajante balaṃ rūpaṃ svaravarṇapraśuddhiḥ / (29.1)
Par.?
sparśaśca gandhaśca viśuddhatā ca śrīḥ saukumāryaṃ pravarāśca nāryaḥ // (29.2)
Par.?
guṇāśca ṣaṇmitabhuktaṃ bhajante ārogyam āyuśca sukhaṃ balaṃ ca / (30.1)
Par.?
anāvilaṃ cāsya bhaved apatyaṃ na cainam ādyūna iti kṣipanti // (30.2)
Par.?
akarmaśīlaṃ ca mahāśanaṃ ca lokadviṣṭaṃ bahumāyaṃ nṛśaṃsam / (31.1)
Par.?
adeśakālajñam aniṣṭaveṣam etān gṛhe na prativāsayīta // (31.2)
Par.?
kadaryam ākrośakam aśrutaṃ ca varākasambhūtam amānyamāninam / (32.1)
Par.?
niṣṭhūriṇaṃ kṛtavairaṃ kṛtaghnam etān bhṛśārto 'pi na jātu yācet // (32.2)
Par.?
saṃkliṣṭakarmāṇam atipravādaṃ nityānṛtaṃ cādṛḍhabhaktikaṃ ca / (33.1)
Par.?
vikṛṣṭarāgaṃ bahumāninaṃ cāpy etānna seveta narādhamān ṣaṭ // (33.2)
Par.?
sahāyabandhanā hyarthāḥ sahāyāścārthabandhanāḥ / (34.1)
Par.?
anyonyabandhanāvetau vinānyonyaṃ na sidhyataḥ // (34.2)
Par.?
utpādya putrān anṛṇāṃśca kṛtvā vṛttiṃ ca tebhyo 'nuvidhāya kāṃcit / (35.1)
Par.?
sthāne kumārīḥ pratipādya sarvā araṇyasaṃstho munivad bubhūṣet // (35.2)
Par.?
hitaṃ yat sarvabhūtānām ātmanaśca sukhāvaham / (36.1)
Par.?
tat kuryād īśvaro hyetanmūlaṃ dharmārthasiddhaye // (36.2)
Par.?
buddhiḥ prabhāvastejaśca sattvam utthānam eva ca / (37.1)
Par.?
vyavasāyaśca yasya syāt tasyāvṛttibhayaṃ kutaḥ // (37.2)
Par.?
paśya doṣān pāṇḍavair vigrahe tvaṃ yatra vyatherann api devāḥ saśakrāḥ / (38.1)
Par.?
putrair vairaṃ nityam udvignavāso yaśaḥpraṇāśo dviṣatāṃ ca harṣaḥ // (38.2)
Par.?
bhīṣmasya kopastava cendrakalpa droṇasya rājñaśca yudhiṣṭhirasya / (39.1)
Par.?
utsādayellokam imaṃ pravṛddhaḥ śveto grahastiryag ivāpatan khe // (39.2)
Par.?
tava putraśataṃ caiva karṇaḥ pañca ca pāṇḍavāḥ / (40.1)
Par.?
pṛthivīm anuśāseyur akhilāṃ sāgarāmbarām // (40.2)
Par.?
dhārtarāṣṭrā vanaṃ rājan vyāghrāḥ pāṇḍusutā matāḥ / (41.1)
Par.?
mā vanaṃ chinddhi savyāghraṃ mā vyāghrānnīnaśo vanāt // (41.2)
Par.?
na syād vanam ṛte vyāghrān vyāghrā na syur ṛte vanam / (42.1)
Par.?
vanaṃ hi rakṣyate vyāghrair vyāghrān rakṣati kānanam // (42.2)
Par.?
na tathecchantyakalyāṇāḥ pareṣāṃ vedituṃ guṇān / (43.1)
Par.?
yathaiṣāṃ jñātum icchanti nairguṇyaṃ pāpacetasaḥ // (43.2)
Par.?
arthasiddhiṃ parām icchan dharmam evāditaścaret / (44.1)
Par.?
na hi dharmād apaityarthaḥ svargalokād ivāmṛtam // (44.2)
Par.?
yasyātmā virataḥ pāpāt kalyāṇe ca niveśitaḥ / (45.1)
Par.?
tena sarvam idaṃ buddhaṃ prakṛtir vikṛtiśca yā // (45.2)
Par.?
yo dharmam arthaṃ kāmaṃ ca yathākālaṃ niṣevate / (46.1)
Par.?
dharmārthakāmasaṃyogaṃ so 'mutreha ca vindati // (46.2)
Par.?
saṃniyacchati yo vegam utthitaṃ krodhaharṣayoḥ / (47.1)
Par.?
sa śriyo bhājanaṃ rājan yaścāpatsu na muhyati // (47.2)
Par.?
balaṃ pañcavidhaṃ nityaṃ puruṣāṇāṃ nibodha me / (48.1)
Par.?
yat tu bāhubalaṃ nāma kaniṣṭhaṃ balam ucyate // (48.2)
Par.?
amātyalābho bhadraṃ te dvitīyaṃ balam ucyate / (49.1)
Par.?
dhanalābhastṛtīyaṃ tu balam āhur jigīṣavaḥ // (49.2)
Par.?
yat tvasya sahajaṃ rājan pitṛpaitāmahaṃ balam / (50.1)
Par.?
abhijātabalaṃ nāma taccaturthaṃ balaṃ smṛtam // (50.2)
Par.?
yena tvetāni sarvāṇi saṃgṛhītāni bhārata / (51.1)
Par.?
yad balānāṃ balaṃ śreṣṭhaṃ tat prajñābalam ucyate // (51.2)
Par.?
mahate yo 'pakārāya narasya prabhavennaraḥ / (52.1)
Par.?
tena vairaṃ samāsajya dūrastho 'smīti nāśvaset // (52.2)
Par.?
strīṣu rājasu sarpeṣu svādhyāye śatruseviṣu / (53.1)
Par.?
bhoge cāyuṣi viśvāsaṃ kaḥ prājñaḥ kartum arhati // (53.2)
Par.?
prajñāśareṇābhihatasya jantoś cikitsakāḥ santi na cauṣadhāni / (54.1)
Par.?
na homamantrā na ca maṅgalāni nātharvaṇā nāpyagadāḥ susiddhāḥ // (54.2)
Par.?
sarpaścāgniśca siṃhaśca kulaputraśca bhārata / (55.1)
Par.?
nāvajñeyā manuṣyeṇa sarve te hyatitejasaḥ // (55.2)
Par.?
agnistejo mahalloke gūḍhastiṣṭhati dāruṣu / (56.1)
Par.?
na copayuṅkte tad dāru yāvanno dīpyate paraiḥ // (56.2)
Par.?
sa eva khalu dārubhyo yadā nirmathya dīpyate / (57.1)
Par.?
tadā tacca vanaṃ cānyannirdahatyāśu tejasā // (57.2)
Par.?
evam eva kule jātāḥ pāvakopamatejasaḥ / (58.1)
Par.?
kṣamāvanto nirākārāḥ kāṣṭhe 'gnir iva śerate // (58.2)
Par.?
latādharmā tvaṃ saputraḥ śālāḥ pāṇḍusutā matāḥ / (59.1)
Par.?
na latā vardhate jātu mahādrumam anāśritā // (59.2)
Par.?
vanaṃ rājaṃstvaṃ saputro 'mbikeya siṃhān vane pāṇḍavāṃstāta viddhi / (60.1)
Par.?
siṃhair vihīnaṃ hi vanaṃ vinaśyet siṃhā vinaśyeyur ṛte vanena // (60.2) Par.?
Duration=0.21647000312805 secs.