UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 3876
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
athātaḥ śastrakarmavidhim adhyāyaṃ vyākhyāsyāmaḥ / (1.1)
Par.?
iti ha smāhur ātreyādayo maharṣayaḥ / (1.2)
Par.?
vraṇaḥ saṃjāyate prāyaḥ pākācchvayathupūrvakāt / (1.3)
Par.?
tam evopacaret tasmād rakṣan pākaṃ prayatnataḥ // (1.4)
Par.?
suśītalepasekāsramokṣasaṃśodhanādibhiḥ / (2.1)
Par.?
śopho 'lpo 'lpoṣmaruk sāmaḥ savarṇaḥ kaṭhinaḥ sthiraḥ // (2.2)
Par.?
pacyamāno vivarṇas tu rāgī vastirivātataḥ / (3.1)
Par.?
sphuṭatīva sanistodaḥ sāṅgamardavijṛmbhikaḥ // (3.2)
Par.?
saṃrambhārucidāhoṣātṛḍjvarānidratānvitaḥ / (4.1)
Par.?
styānaṃ viṣyandayatyājyaṃ vraṇavat sparśanāsahaḥ // (4.2)
Par.?
pakve 'lpavegatā mlāniḥ pāṇḍutā valisaṃbhavaḥ / (5.1)
Par.?
nāmo 'nteṣūnnatir madhye kaṇḍūśophādimārdavam // (5.2)
Par.?
spṛṣṭe pūyasya saṃcāro bhaved vastāvivāmbhasaḥ / (6.1)
Par.?
śūlaṃ narte 'nilād dāhaḥ pittācchophaḥ kaphodayāt // (6.2)
Par.?
rāgo raktācca pākaḥ syād ato doṣaiḥ saśoṇitaiḥ / (7.1)
Par.?
pāke 'tivṛtte suṣiras tanutvagdoṣabhakṣitaḥ // (7.2)
Par.?
valībhirācitaḥ śyāvaḥ śīryamāṇatanūruhaḥ / (8.1)
Par.?
kaphajeṣu tu śopheṣu gambhīraṃ pākam etyasṛk // (8.2)
Par.?
pakvaliṅgaṃ tato 'spaṣṭaṃ yatra syācchītaśophatā / (9.1)
Par.?
tvaksāvarṇyaṃ rujo 'lpatvaṃ ghanasparśatvam aśmavat // (9.2)
Par.?
raktapākam iti brūyāt taṃ prājño muktasaṃśayaḥ / (10.1)
Par.?
alpasattve 'bale bāle pākād vātyartham uddhate // (10.2)
Par.?
dāraṇaṃ marmasaṃdhyādisthite cānyatra pāṭanam / (11.1)
Par.?
āmacchede sirāsnāyuvyāpado 'sṛgatisrutiḥ // (11.2)
Par.?
rujo 'tivṛddhir daraṇaṃ visarpo vā kṣatodbhavaḥ / (12.1)
Par.?
tiṣṭhann antaḥ punaḥ pūyaḥ sirāsnāyvasṛgāmiṣam // (12.2)
Par.?
vivṛddho dahati kṣipraṃ tṛṇolapam ivānalaḥ / (13.1)
Par.?
yaśchinattyāmam ajñānād yaśca pakvam upekṣate // (13.2)
Par.?
śvapacāviva vijñeyau tāvaniścitakāriṇau / (14.1)
Par.?
prāk śastrakarmaṇaśceṣṭaṃ bhojayed annam āturam // (14.2)
Par.?
pānapaṃ pāyayen madyaṃ tīkṣṇaṃ yo vedanākṣamaḥ / (15.1)
Par.?
na mūrchatyannasaṃyogān mattaḥ śastraṃ na budhyate // (15.2)
Par.?
anyatra mūḍhagarbhāśmamukharogodarāturāt / (16.1)
Par.?
athāhṛtopakaraṇaṃ vaidyaḥ prāṅmukham āturam // (16.2)
Par.?
saṃmukho yantrayitvāśu nyasyen marmādi varjayan / (17.1)
Par.?
anulomaṃ suniśitaṃ śastram ā pūyadarśanāt // (17.2)
Par.?
sakṛd evāharettacca pāke tu sumahatyapi / (18.1)
Par.?
pāṭayed dvyaṅgulaṃ samyag dvyaṅgulatryaṅgulāntaram // (18.2)
Par.?
eṣitvā samyag eṣiṇyā paritaḥ sunirūpitam / (19.1)
Par.?
aṅgulīnālavālair vā yathādeśaṃ yathāśayam // (19.2)
Par.?
yato gatāṃ gatiṃ vidyād utsaṅgo yatra yatra ca / (20.1)
Par.?
tatra tatra vraṇaṃ kuryāt suvibhaktaṃ nirāśayam // (20.2)
Par.?
āyataṃ ca viśālaṃ ca yathā doṣo na tiṣṭhati / (21.1)
Par.?
śauryam āśukriyā tīkṣṇaṃ śastram asvedavepathū // (21.2)
Par.?
asaṃmohaśca vaidyasya śastrakarmaṇi śasyate / (22.1)
Par.?
tiryak chindyāllalāṭabhrūdantaveṣṭakajatruṇi // (22.2)
Par.?
kukṣikakṣākṣikūṭauṣṭhakapolagalavaṅkṣaṇe / (23.1)
Par.?
anyatra chedanāt tiryak sirāsnāyuvipāṭanam // (23.2)
Par.?
śastre 'vacārite vāgbhiḥ śītāmbhobhiśca rogiṇam / (24.1)
Par.?
āśvāsya parito 'ṅgulyā paripīḍya vraṇaṃ tataḥ // (24.2)
Par.?
kṣālayitvā kaṣāyeṇa plotenāmbho 'panīya ca / (25.1)
Par.?
guggulvagurusiddhārthahiṅgusarjarasānvitaiḥ // (25.2)
Par.?
dhūpayet paṭuṣaḍgranthānimbapattrair ghṛtaplutaiḥ / (26.1)
Par.?
tilakalkājyamadhubhir yathāsvaṃ bheṣajena ca // (26.2)
Par.?
digdhāṃ vartiṃ tato dadyāt tairevācchādayecca tām / (27.1)
Par.?
ghṛtāktaiḥ saktubhiścordhvaṃ ghanāṃ kavalikāṃ tataḥ // (27.2)
Par.?
nidhāya yuktyā badhnīyāt paṭṭena susamāhitam / (28.1)
Par.?
pārśve savye 'pasavye vā nādhastān naiva copari // (28.2)
Par.?
śucisūkṣmadṛḍhāḥ paṭṭāḥ kavalyaḥ savikeśikāḥ / (29.1)
Par.?
dhūpitā mṛdavaḥ ślakṣṇā nirvalīkā vraṇe hitāḥ // (29.2)
Par.?
kurvītānantaraṃ tasya rakṣāṃ rakṣoniṣiddhaye / (30.1)
Par.?
baliṃ copaharet tebhyaḥ sadā mūrdhnā ca dhārayet // (30.2)
Par.?
lakṣmīṃ guhām atiguhāṃ jaṭilāṃ brahmacāriṇīm / (31.1)
Par.?
vacāṃ chattrām aticchattrāṃ dūrvāṃ siddhārthakān api // (31.2)
Par.?
tataḥ snehadinehoktaṃ tasyācāraṃ samādiśet / (32.1)
Par.?
divāsvapno vraṇe kaṇḍūrāgarukśophapūyakṛt // (32.2)
Par.?
strīṇāṃ tu smṛtisaṃsparśadarśanaiścalitasrute / (33.1)
Par.?
śukre vyavāyajān doṣān asaṃsarge 'pyavāpnuyāt // (33.2)
Par.?
bhojanaṃ ca yathāsātmyaṃ yavagodhūmaṣaṣṭikāḥ / (34.1)
Par.?
masūramudgatubarījīvantīsuniṣaṇṇakāḥ // (34.2)
Par.?
bālamūlakavārtākataṇḍulīyakavāstukam / (35.1)
Par.?
kāravellakakarkoṭapaṭolakaṭukāphalam // (35.2)
Par.?
saindhavaṃ dāḍimaṃ dhātrī ghṛtaṃ taptahimaṃ jalam / (36.1)
Par.?
jīrṇaśālyodanaṃ snigdham alpam uṣṇodakottaram // (36.2)
Par.?
bhuñjāno jāṅgalair māṃsaiḥ śīghraṃ vraṇam apohati / (37.1)
Par.?
aśitaṃ mātrayā kāle pathyaṃ yāti jarāṃ sukham // (37.2)
Par.?
ajīrṇāt tvanilādīnāṃ vibhramo balavān bhavet / (38.1)
Par.?
tataḥ śopharujāpākadāhānāhān avāpnuyāt // (38.2)
Par.?
navaṃ dhānyaṃ tilān māṣān madyaṃ māṃsam ajāṅgalam / (39.1)
Par.?
kṣīrekṣuvikṛtīramlaṃ lavaṇaṃ kaṭukaṃ tyajet // (39.2)
Par.?
yaccānyad api viṣṭambhi vidāhi guru śītalam / (40.1)
Par.?
vargo 'yaṃ navadhānyādir vraṇinaḥ sarvadoṣakṛt // (40.2)
Par.?
madyaṃ tīkṣṇoṣṇarūkṣāmlam āśu vyāpādayed vraṇam / (41.1)
Par.?
vālośīraiśca vījyeta na cainaṃ parighaṭṭayet // (41.2)
Par.?
na tuden na ca kaṇḍūyecceṣṭamānaśca pālayet / (42.1)
Par.?
snigdhavṛddhadvijātīnāṃ kathāḥ śṛṇvan manaḥpriyāḥ // (42.2)
Par.?
āśāvān vyādhimokṣāya kṣipraṃ vraṇam apohati / (43.1)
Par.?
tṛtīye 'hni punaḥ kuryād vraṇakarma ca pūrvavat // (43.2)
Par.?
prakṣālanādi divase dvitīye nācaret tathā / (44.1)
Par.?
tīvravyatho vigrathitaścirāt saṃrohati vraṇaḥ // (44.2)
Par.?
snigdhāṃ rūkṣāṃ ślathāṃ gāḍhāṃ durnyastāṃ ca vikeśikām / (45.1)
Par.?
vraṇe na dadyāt kalkaṃ vā snehāt kledo vivardhate // (45.2)
Par.?
māṃsacchedo 'tirugraukṣyād daraṇaṃ śoṇitāgamaḥ / (46.1)
Par.?
ślathātigāḍhadurnyāsair vraṇavartmāvagharṣaṇam // (46.2)
Par.?
sapūtimāṃsaṃ sotsaṅgaṃ sagatiṃ pūyagarbhiṇam / (47.1)
Par.?
vraṇaṃ viśodhayecchīghraṃ sthitā hyantar vikeśikā // (47.2)
Par.?
vyamlaṃ tu pāṭitaṃ śophaṃ pācanaiḥ samupācaret / (48.1)
Par.?
bhojanairupanāhaiśca nātivraṇavirodhibhiḥ // (48.2)
Par.?
sadyaḥ sadyovraṇān sīvyed vivṛtān abhighātajān / (49.1)
Par.?
medojāṃllikhitān granthīn hrasvāḥ pālīśca karṇayoḥ // (49.2)
Par.?
śiro'kṣikūṭanāsauṣṭhagaṇḍakarṇorubāhuṣu / (50.1)
Par.?
grīvālalāṭamuṣkasphiṅmeḍhrapāyūdarādiṣu // (50.2)
Par.?
gambhīreṣu pradeśeṣu māṃsaleṣvacaleṣu ca / (51.1)
Par.?
na tu vaṅkṣaṇakakṣādāvalpamāṃse cale vraṇān // (51.2)
Par.?
vāyunirvāhiṇaḥ śalyagarbhān kṣāraviṣāgnijān / (52.1)
Par.?
sīvyeccalāsthiśuṣkāsratṛṇaromāpanīya tu // (52.2)
Par.?
pralambi māṃsaṃ vicchinnaṃ niveśya svaniveśane / (53.1)
Par.?
saṃdhyasthi ca sthite rakte snāyvā sūtreṇa valkalaiḥ // (53.2)
Par.?
sīvyen na dūre nāsanne gṛhṇan nālpaṃ na vā bahu / (54.1)
Par.?
sāntvayitvā tataścārtaṃ vraṇe madhughṛtadrutaiḥ // (54.2)
Par.?
añjanakṣaumajamaṣīphalinīśallakīphalaiḥ / (55.1)
Par.?
salodhramadhukair digdhe yuñjyād bandhādi pūrvavat // (55.2)
Par.?
vraṇo niḥśoṇitauṣṭho yaḥ kiṃcid evāvalikhya tam / (56.1)
Par.?
saṃjātarudhiraṃ sīvyet saṃdhānaṃ hyasya śoṇitam // (56.2)
Par.?
bandhanāni tu deśādīn vīkṣya yuñjīta teṣu ca / (57.1)
Par.?
āvikājinakauśeyam uṣṇaṃ kṣaumaṃ tu śītalam // (57.2)
Par.?
śītoṣṇaṃ tulāsaṃtānakārpāsasnāyuvalkajam / (58.1)
Par.?
tāmrāyastrapusīsāni vraṇe medaḥkaphādhike // (58.2)
Par.?
bhaṅge ca yuñjyāt phalakaṃ carmavalkakuśādi ca / (59.1)
Par.?
svanāmānugatākārā bandhās tu daśa pañca ca // (59.2)
Par.?
kośasvastikamuttolīcīnadāmānuvellitam / (60.1)
Par.?
khaṭvāvibandhasthagikāvitānotsaṅgagoṣphaṇāḥ // (60.2)
Par.?
yamakaṃ maṇḍalākhyaṃ ca pañcāṅgī ceti yojayet / (61.1)
Par.?
vidadhyāt teṣu teṣveva kośam aṅguliparvasu / (61.2)
Par.?
svastikaṃ karṇakakṣādistaneṣūktaṃ ca saṃdhiṣu / (61.3)
Par.?
muttolīṃ meḍhragrīvādau yuñjyāccīnam apāṅgayoḥ / (61.4)
Par.?
saṃbādhe 'ṅge tathā dāma śākhāsvevānuvellitam / (61.5)
Par.?
khaṭvāṃ gaṇḍe hanau śaṅkhe vibandhaṃ pṛṣṭhakodare / (61.6)
Par.?
aṅguṣṭhāṅgulimeḍhrāgre sthagikām antravṛddhiṣu / (61.7)
Par.?
vitānaṃ pṛthulāṅgādau tathā śirasi cerayet / (61.8)
Par.?
vilambini tathotsaṅgaṃ nāsauṣṭhacibukādiṣu / (61.9)
Par.?
goṣphaṇaṃ saṃdhiṣu tathā yamakaṃ yamike vraṇe / (61.10)
Par.?
vṛtte 'ṅge maṇḍalākhyaṃ ca pañcāṅgīṃ cordhvajatruṣu / (61.11)
Par.?
yo yatra suniviṣṭaḥ syāttaṃ teṣāṃ tatra buddhimān // (61.12)
Par.?
badhnīyād gāḍham ūrusphikkakṣāvaṅkṣaṇamūrdhasu / (62.1)
Par.?
śākhāvadanakarṇoraḥpṛṣṭhapārśvagalodare // (62.2)
Par.?
samaṃ mehanamuṣke ca netre saṃdhiṣu ca ślatham / (63.1)
Par.?
badhnīyācchithilasthāne vātaśleṣmodbhave samam // (63.2)
Par.?
gāḍham eva samasthāne bhṛśaṃ gāḍhaṃ tadāśaye / (64.1)
Par.?
śīte vasante 'pi ca tau mokṣaṇīyau tryahāt tryahāt // (64.2)
Par.?
pittaraktotthayor bandho gāḍhasthāne samo mataḥ / (65.1)
Par.?
samasthāne ślatho naiva śithilasyāśaye tathā // (65.2)
Par.?
sāyaṃ prātas tayor mokṣo grīṣme śaradi ceṣyate / (66.1)
Par.?
abaddho daṃśamaśakaśītavātādipīḍitaḥ // (66.2)
Par.?
duṣṭībhavecciraṃ cātra na tiṣṭhet snehabheṣajam / (67.1)
Par.?
kṛcchreṇa śuddhiṃ rūḍhiṃ vā yāti rūḍho vivarṇatām // (67.2)
Par.?
baddhas tu cūrṇito bhagno viśliṣṭaḥ pāṭito 'pi vā / (68.1)
Par.?
chinnasnāyusiro 'pyāśu sukhaṃ saṃrohati vraṇaḥ // (68.2) Par.?
utthānaśayanādyāsu sarvehāsu na pīḍyate / (69.1)
Par.?
udvṛttauṣṭhaḥ samutsanno viṣamaḥ kaṭhino 'tiruk // (69.2)
Par.?
samo mṛduraruk śīghraṃ vraṇaḥ śudhyati rohati / (70.1)
Par.?
sthirāṇām alpamāṃsānāṃ raukṣyād anuparohatām // (70.2)
Par.?
pracchādyam auṣadhaṃ pattrair yathādoṣaṃ yathartu ca / (71.1)
Par.?
ajīrṇataruṇācchidraiḥ samantāt suniveśitaiḥ // (71.2)
Par.?
dhautairakarkaśaiḥ kṣīribhūrjārjunakadambajaiḥ / (72.1)
Par.?
kuṣṭhinām agnidagdhānāṃ piṭikā madhumehinām // (72.2)
Par.?
karṇikāśconduruviṣe kṣāradagdhā viṣānvitāḥ / (73.1)
Par.?
bandhanīyā na māṃspāke gudapāke ca dāruṇe // (73.2)
Par.?
śīryamāṇāḥ sarugdāhāḥ śophāvasthāvisarpiṇaḥ / (74.1)
Par.?
arakṣayā vraṇe yasmin makṣikā nikṣipet kṛmīn // (74.2)
Par.?
te bhakṣayantaḥ kurvanti rujāśophāsrasaṃsravān / (75.1)
Par.?
surasādiṃ prayuñjīta tatra dhāvanapūraṇe // (75.2)
Par.?
saptaparṇakarañjārkanimbarājādanatvacaḥ / (76.1)
Par.?
gomūtrakalkito lepaḥ sekaḥ kṣārāmbunā hitaḥ // (76.2)
Par.?
pracchādya māṃsapeśyā vā vraṇaṃ tān āśu nirharet / (77.1)
Par.?
na cainaṃ tvaramāṇo 'ntaḥ sadoṣam uparohayet // (77.2)
Par.?
so 'lpenāpyapacāreṇa bhūyo vikurute yataḥ / (78.1)
Par.?
rūḍhe 'pyajīrṇavyāyāmavyavāyādīn vivarjayet // (78.2)
Par.?
harṣaṃ krodhaṃ bhayaṃ cāpi yāvad ā sthairyasaṃbhavāt / (79.1)
Par.?
ādareṇānuvartyo 'yaṃ māsān ṣaṭ sapta vā vidhiḥ // (79.2)
Par.?
utpadyamānāsu ca tāsu tāsu vārttāsu doṣādibalānusārī / (80.1)
Par.?
tais tairupāyaiḥ prayataścikitsed ālocayan vistaram uttaroktam // (80.2)
Par.?
Duration=0.39707398414612 secs.