UD type:
UD sub-type:
Unclear, revisit later
Texts
Help
Select a text:
Bibliography Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 6308
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
bhīṣma uvāca / (1.1)
Par.?
etacchrutvā tu vacanaṃ kṛtātmā kṛtaniścayaḥ / (1.2)
Par.?
ātmanātmānam āsthāya dṛṣṭvā cātmānam ātmanā // (1.3)
Par.?
kṛtakāryaḥ sukhī śāntastūṣṇīṃ prāyād udaṅmukhaḥ / (2.1)
Par.?
śaiśiraṃ girim uddiśya sadharmā mātariśvanaḥ // (2.2)
Par.?
etasminn eva kāle tu devarṣir nāradastadā / (3.1)
Par.?
himavantam iyād draṣṭuṃ siddhacāraṇasevitam // (3.2)
Par.?
tam apsarogaṇākīrṇaṃ gītasvananināditam / (4.1)
Par.?
kiṃnarāṇāṃ samūhaiśca bhṛṅgarājaistathaiva ca // (4.2)
Par.?
madgubhiḥ khañjarīṭaiśca vicitrair jīvajīvakaiḥ / (5.1)
Par.?
citravarṇair mayūraiśca kekāśatavirājitaiḥ / (5.2)
Par.?
rājahaṃsasamūhaiśca hṛṣṭaiḥ parabhṛtaistathā // (5.3)
Par.?
pakṣirājo garutmāṃśca yaṃ nityam adhigacchati / (6.1)
Par.?
catvāro lokapālāśca devāḥ sarṣigaṇāstathā / (6.2)
Par.?
yatra nityaṃ samāyānti lokasya hitakāmyayā // (6.3)
Par.?
viṣṇunā yatra putrārthe tapastaptaṃ mahātmanā / (7.1)
Par.?
yatraiva ca kumāreṇa bālye kṣiptā divaukasaḥ // (7.2)
Par.?
śaktir nyastā kṣititale trailokyam avamanya vai / (8.1)
Par.?
yatrovāca jagatskandaḥ kṣipan vākyam idaṃ tadā // (8.2)
Par.?
yo 'nyo 'sti matto 'bhyadhiko viprā yasyādhikaṃ priyāḥ / (9.1)
Par.?
yo brahmaṇyo dvitīyo 'sti triṣu lokeṣu vīryavān // (9.2)
Par.?
so 'bhyuddharatvimāṃ śaktim atha vā kampayatviti / (10.1)
Par.?
tacchrutvā vyathitā lokāḥ ka imām uddhared iti // (10.2)
Par.?
atha devagaṇaṃ sarvaṃ saṃbhrāntendriyamānasam / (11.1)
Par.?
apaśyad bhagavān viṣṇuḥ kṣiptaṃ sāsurarākṣasam / (11.2)
Par.?
kiṃ nvatra sukṛtaṃ kāryaṃ bhaved iti vicintayan // (11.3)
Par.?
sa nāmṛṣyata taṃ kṣepam avaikṣata ca pāvakim / (12.1)
Par.?
sa prahasya viśuddhātmā śaktiṃ prajvalitāṃ tadā / (12.2)
Par.?
kampayāmāsa savyena pāṇinā puruṣottamaḥ // (12.3)
Par.?
śaktyāṃ tu kampamānāyāṃ viṣṇunā balinā tadā / (13.1)
Par.?
medinī kampitā sarvā saśailavanakānanā // (13.2)
Par.?
śaktenāpi samuddhartuṃ kampitā sā na tūddhṛtā / (14.1)
Par.?
rakṣatā skandarājasya dharṣaṇāṃ prabhaviṣṇunā // (14.2)
Par.?
tāṃ kampayitvā bhagavān prahrādam idam abravīt / (15.1)
Par.?
paśya vīryaṃ kumārasya naitad anyaḥ kariṣyati // (15.2)
Par.?
so 'mṛṣyamāṇastad vākyaṃ samuddharaṇaniścitaḥ / (16.1)
Par.?
jagrāha tāṃ tasya śaktiṃ na cainām apyakampayat // (16.2)
Par.?
nādaṃ mahāntaṃ muktvā sa mūrchito girimūrdhani / (17.1)
Par.?
vihvalaḥ prāpatad bhūmau hiraṇyakaśipoḥ sutaḥ // (17.2)
Par.?
yatrottarāṃ diśaṃ gatvā śailarājasya pārśvataḥ / (18.1)
Par.?
tapo 'tapyata durdharṣastāta nityaṃ vṛṣadhvajaḥ // (18.2)
Par.?
pāvakena parikṣipto dīpyatā tasya cāśramaḥ / (19.1)
Par.?
ādityabandhanaṃ nāma durdharṣam akṛtātmabhiḥ // (19.2)
Par.?
na tatra śakyate gantuṃ yakṣarākṣasadānavaiḥ / (20.1)
Par.?
daśayojanavistāram agnijvālāsamāvṛtam // (20.2)
Par.?
bhagavān pāvakastatra svayaṃ tiṣṭhati vīryavān / (21.1)
Par.?
sarvavighnān praśamayanmahādevasya dhīmataḥ // (21.2)
Par.?
divyaṃ varṣasahasraṃ hi pādenaikena tiṣṭhataḥ / (22.1)
Par.?
devān saṃtāpayaṃstatra mahādevo dhṛtavrataḥ // (22.2)
Par.?
aindrīṃ tu diśam āsthāya śailarājasya dhīmataḥ / (23.1)
Par.?
vivikte parvatataṭe pārāśaryo mahātapāḥ / (23.2)
Par.?
vedān adhyāpayāmāsa vyāsaḥ śiṣyānmahātapāḥ // (23.3)
Par.?
sumantuṃ ca mahābhāgaṃ vaiśaṃpāyanam eva ca / (24.1)
Par.?
jaiminiṃ ca mahāprājñaṃ pailaṃ cāpi tapasvinam // (24.2)
Par.?
ebhiḥ śiṣyaiḥ parivṛto vyāsa āste mahātapāḥ / (25.1)
Par.?
tatrāśramapadaṃ puṇyaṃ dadarśa pitur uttamam / (25.2)
Par.?
āraṇeyo viśuddhātmā nabhasīva divākaraḥ // (25.3)
Par.?
atha vyāsaḥ parikṣiptaṃ jvalantam iva pāvakam / (26.1)
Par.?
dadarśa sutam āyāntaṃ divākarasamaprabham // (26.2)
Par.?
asajjamānaṃ vṛkṣeṣu śaileṣu viṣameṣu ca / (27.1)
Par.?
yogayuktaṃ mahātmānaṃ yathā bāṇaṃ guṇacyutam // (27.2)
Par.?
so 'bhigamya pituḥ pādāvagṛhṇād araṇīsutaḥ / (28.1)
Par.?
yathopajoṣaṃ taiścāpi samāgacchanmahāmuniḥ // (28.2)
Par.?
tato nivedayāmāsa pitre sarvam aśeṣataḥ / (29.1)
Par.?
śuko janakarājena saṃvādaṃ prītamānasaḥ // (29.2)
Par.?
evam adhyāpayañ śiṣyān vyāsaḥ putraṃ ca vīryavān / (30.1)
Par.?
uvāsa himavatpṛṣṭhe pārāśaryo mahāmuniḥ // (30.2)
Par.?
tataḥ kadācicchiṣyāstaṃ parivāryāvatasthire / (31.1)
Par.?
vedādhyayanasampannāḥ śāntātmāno jitendriyāḥ // (31.2)
Par.?
vedeṣu niṣṭhāṃ samprāpya sāṅgeṣvatitapasvinaḥ / (32.1)
Par.?
athocuste tadā vyāsaṃ śiṣyāḥ prāñjalayo gurum // (32.2)
Par.?
mahatā śreyasā yuktā yaśasā ca sma vardhitāḥ / (33.1)
Par.?
ekaṃ tvidānīm icchāmo guruṇānugrahaṃ kṛtam // (33.2)
Par.?
iti teṣāṃ vacaḥ śrutvā brahmarṣistān uvāca ha / (34.1)
Par.?
ucyatām iti tad vatsā yad vaḥ kāryaṃ priyaṃ mayā // (34.2)
Par.?
etad vākyaṃ guroḥ śrutvā śiṣyāste hṛṣṭamānasāḥ / (35.1)
Par.?
punaḥ prāñjalayo bhūtvā praṇamya śirasā gurum // (35.2)
Par.?
ūcuste sahitā rājann idaṃ vacanam uttamam / (36.1)
Par.?
yadi prīta upādhyāyo dhanyāḥ smo munisattama // (36.2)
Par.?
kāṅkṣāmastu vayaṃ sarve varaṃ dattaṃ maharṣiṇā / (37.1)
Par.?
ṣaṣṭhaḥ śiṣyo na te khyātiṃ gacched atra prasīda naḥ // (37.2)
Par.?
catvāraste vayaṃ śiṣyā guruputraśca pañcamaḥ / (38.1) Par.?
iha vedāḥ pratiṣṭherann eṣa naḥ kāṅkṣito varaḥ // (38.2)
Par.?
śiṣyāṇāṃ vacanaṃ śrutvā vyāso vedārthatattvavit / (39.1)
Par.?
parāśarātmajo dhīmān paralokārthacintakaḥ / (39.2)
Par.?
uvāca śiṣyān dharmātmā dharmyaṃ naiḥśreyasaṃ vacaḥ // (39.3)
Par.?
brāhmaṇāya sadā deyaṃ brahma śuśrūṣave bhavet / (40.1)
Par.?
brahmaloke nivāsaṃ yo dhruvaṃ samabhikāṅkṣati // (40.2)
Par.?
bhavanto bahulāḥ santu vedo vistāryatām ayam / (41.1)
Par.?
nāśiṣye sampradātavyo nāvrate nākṛtātmani // (41.2)
Par.?
ete śiṣyaguṇāḥ sarve vijñātavyā yathārthataḥ / (42.1)
Par.?
nāparīkṣitacāritre vidyā deyā kathaṃcana // (42.2)
Par.?
yathā hi kanakaṃ śuddhaṃ tāpacchedanigharṣaṇaiḥ / (43.1)
Par.?
parīkṣeta tathā śiṣyān īkṣet kulaguṇādibhiḥ // (43.2)
Par.?
na niyojyāśca vaḥ śiṣyā aniyoge mahābhaye / (44.1)
Par.?
yathāmati yathāpāṭhaṃ tathā vidyā phaliṣyati // (44.2)
Par.?
sarvastaratu durgāṇi sarvo bhadrāṇi paśyatu / (45.1)
Par.?
śrāvayeccaturo varṇān kṛtvā brāhmaṇam agrataḥ // (45.2)
Par.?
vedasyādhyayanaṃ hīdaṃ tacca kāryaṃ mahat smṛtam / (46.1)
Par.?
stutyartham iha devānāṃ vedāḥ sṛṣṭāḥ svayaṃbhuvā // (46.2)
Par.?
yo nirvadeta saṃmohād brāhmaṇaṃ vedapāragam / (47.1)
Par.?
so 'padhyānād brāhmaṇasya parābhūyād asaṃśayam // (47.2)
Par.?
yaścādharmeṇa vibrūyād yaścādharmeṇa pṛcchati / (48.1)
Par.?
tayor anyataraḥ praiti vidveṣaṃ vādhigacchati // (48.2)
Par.?
etad vaḥ sarvam ākhyātaṃ svādhyāyasya vidhiṃ prati / (49.1)
Par.?
upakuryācca śiṣyāṇām etacca hṛdi vo bhavet // (49.2)
Par.?
Duration=0.16289305686951 secs.