Texts
Select a text:
Bibliography
Bibliography
Select a chapter:
(no revisions)
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
(no revisions)
Associated topic(s): prāṇa etc., ātman
Show parallels Show headlines
Use dependency labeler
Chapter id: 9104
- Click on a sentence to show its analysis
- Keep the mouse pointer over a lemma to show its meanings.
yat saptānnāni medhayā tapasājanayat pitā / (1.1) Par.?
ekam asya sādhāraṇaṃ dve devān abhājayat / (1.2) Par.?
trīṇy ātmane 'kuruta paśubhya ekaṃ prāyacchat / (1.3) Par.?
tasmin sarvaṃ pratiṣṭhitaṃ yacca prāṇiti yacca na / (1.4) Par.?
kasmāt tāni na kṣīyante adyamānāni sarvadā / (1.5) Par.?
yo vai tām akṣitiṃ veda so 'nnam atti pratīkena / (1.6) Par.?
sa devān apigacchati sa ūrjam upajīvati / (1.7) Par.?
iti ślokāḥ // (1.8) Par.?
yat saptānnāni medhayā tapasājanayat piteti / (2.1) Par.?
medhayā hi tapasājanayat pitaikam asya sādhāraṇam iti / (2.2) Par.?
idam evāsya tat sādhāraṇam annaṃ yad idam adyate / (2.3) Par.?
sa ya etad upāste na sa pāpmano vyāvartate / (2.4) Par.?
miśraṃ hy etat / (2.5) Par.?
dve devān abhājayad iti / (2.6) Par.?
hutaṃ ca prahutaṃ ca / (2.7) Par.?
tasmād devebhyo juhvati ca pra ca juhvati / (2.8) Par.?
atho āhur darśapūrṇamāsāv iti / (2.9) Par.?
tasmān neṣṭiyājukaḥ syāt / (2.10) Par.?
paśubhya ekaṃ prāyacchad iti / (2.11) Par.?
tat payaḥ / (2.12) Par.?
payo hy evāgre manuṣyāś ca paśavaś copajīvanti / (2.13) Par.?
tasmāt kumāraṃ jātaṃ ghṛtaṃ vaivāgre pratilehayanti stanaṃ vānudhāpayanti / (2.14) Par.?
atha vatsaṃ jātam āhur atṛṇāda iti / (2.15) Par.?
tasmin sarvaṃ pratiṣṭhitaṃ yacca prāṇiti yacca neti / (2.16) Par.?
payasi hīdaṃ sarvaṃ pratiṣṭhitaṃ yacca prāṇiti yacca na / (2.17) Par.?
tad yad idam āhuḥ saṃvatsaraṃ payasā juhvad apa punarmṛtyuṃ jayatīti / (2.18) Par.?
na tathā vidyāt / (2.19) Par.?
yad ahar eva juhoti tad ahaḥ punarmṛtyum apajayaty evaṃ vidvān / (2.20) Par.?
sarvaṃ hi devebhyo 'nnādyaṃ prayacchati / (2.21) Par.?
kasmāt tāni na kṣīyante adyamānāni sarvadeti / (2.22) Par.?
puruṣo vā akṣitiḥ / (2.23) Par.?
sa hīdam annaṃ punaḥ punar janayate / (2.24) Par.?
yo vaitām akṣitiṃ vedeti / (2.25) Par.?
puruṣo vā akṣitiḥ / (2.26) Par.?
sa hīdam annaṃ dhiyā dhiyā janayate karmabhiḥ / (2.27) Par.?
yaddhaitan na kuryāt kṣīyeta ha / (2.28) Par.?
so 'nnam atti pratīkeneti / (2.29) Par.?
mukhaṃ pratīkaṃ mukhenety etat / (2.30) Par.?
sa devān apigacchati sa ūrjam upajīvatīti praśaṃsā // (2.31) Par.?
trīṇy ātmane 'kuruteti mano vācaṃ prāṇaṃ tāny ātmane 'kuruta / (3.1) Par.?
anyatramanā abhūvaṃ nādarśam anyatramanā abhūvaṃ nāśrauṣam iti manasā hy eva paśyati manasā śṛṇoti / (3.2) Par.?
kāmaḥ saṃkalpo vicikitsā śraddhāśraddhā dhṛtir adhṛtir hrīr dhīr bhīr ity etat sarvaṃ mana eva / (3.3) Par.?
tasmād api pṛṣṭhata upaspṛṣṭo manasā vijānāti / (3.4) Par.?
yaḥ kaśca śabdo vāg eva sā / (3.5) Par.?
eṣā hy antaṃ āyattaiṣā hi na / (3.6) Par.?
prāṇo 'pāno vyāna udānaḥ samāno 'na ity etat sarvaṃ prāṇa eva / (3.7) Par.?
etanmayo vā ayam ātmā / (3.8) Par.?
vāṅmayo manomayaḥ prāṇamayaḥ // (3.9) Par.?
trayo lokā eta eva / (4.1) Par.?
vāg evāyaṃ loko mano 'ntarikṣalokaḥ prāṇo 'sau lokaḥ // (4.2) Par.?
trayo vedā eta eva / (5.1) Par.?
vāg evargvedo mano yajurvedaḥ prāṇaḥ sāmavedaḥ // (5.2) Par.?
devāḥ pitaro manuṣyā eta eva / (6.1) Par.?
vāg eva devā manaḥ pitaraḥ prāṇo manuṣyāḥ // (6.2) Par.?
pitā mātā prajaita eva / (7.1) Par.?
mana eva pitā vāṅ mātā prāṇaḥ prajā // (7.2) Par.?
vijñātaṃ vijijñāsyam avijñātam eta eva / (8.1) Par.?
yat kiñca vijñātaṃ vācas tad rūpam / (8.2) Par.?
vāgghi vijñātā / (8.3) Par.?
vāg enaṃ tad bhūtvāvati // (8.4) Par.?
yat kiñca vijijñāsyaṃ manasas tad rūpam / (9.1) Par.?
mano hi vijijñāsyam / (9.2) Par.?
mana enaṃ tad bhūtvāvati // (9.3) Par.?
yat kiñcāvijñātaṃ prāṇasya tad rūpam / (10.1) Par.?
prāṇo hy avijñātaḥ / (10.2) Par.?
prāṇa enaṃ tad bhūtvāvati // (10.3) Par.?
tasyai vācaḥ pṛthivī śarīram / (11.1) Par.?
jyotīrūpam ayam agniḥ / (11.2) Par.?
tad yāvaty eva vāk tāvatī pṛthivī tāvān ayam agniḥ // (11.3) Par.?
athaitasya manaso dyauḥ śarīram / (12.1) Par.?
jyotīrūpam asāv ādityaḥ / (12.2) Par.?
tad yāvad eva manas tāvatī dyaus tāvān asāv ādityaḥ / (12.3) Par.?
tau mithunaṃ samaitām / (12.4) Par.?
tataḥ prāṇo 'jāyata / (12.5) Par.?
sa indraḥ / (12.6) Par.?
sa eṣo 'sapatnaḥ / (12.7) Par.?
dvitīyo vai sapatnaḥ / (12.8) Par.?
nāsya sapatno bhavati ya evaṃ veda // (12.9) Par.?
athaitasya prāṇasyāpaḥ śarīram / (13.1) Par.?
jyotīrūpam asau candraḥ / (13.2) Par.?
tad yāvān eva prāṇas tāvatya āpas tāvān asau candraḥ / (13.3) Par.?
ta ete sarva eva samāḥ sarve 'nantāḥ / (13.4) Par.?
sa yo haitān antavata upāste 'ntavantaṃ sa lokaṃ jayati / (13.5) Par.?
atha yo haitān anantān upāste 'nantaṃ sa lokaṃ jayati // (13.6) Par.?
sa eṣa saṃvatsaraḥ prajāpatiḥ ṣoḍaśakalaḥ / (14.1) Par.?
tasya rātraya eva pañcadaśa kalāḥ / (14.2) Par.?
dhruvaivāsya ṣoḍaśī kalā / (14.3) Par.?
sa rātribhir evā ca pūryate 'pa ca kṣīyate / (14.4) Par.?
so 'māvāsyāṃ rātrim etayā ṣoḍaśyā kalayā sarvam idaṃ prāṇabhṛd anupraviśya tataḥ prātar jāyate / (14.5) Par.?
tasmād etāṃ rātriṃ prāṇabhṛtaḥ prāṇaṃ na vicchindyād api kṛkalāsasyaitasyā eva devatāyā apacityai // (14.6) Par.?
yo vai sa saṃvatsaraḥ prajāpatiḥ ṣoḍaśakālo 'yam eva sa yo 'yam evaṃvit puruṣaḥ / (15.1) Par.?
tasya vittam eva pañcadaśa kalāḥ / (15.2) Par.?
ātmaivāsya ṣoḍaśī kalā / (15.3) Par.?
sa vittenaivā ca pūryate 'pa ca kṣīyate / (15.4) Par.?
tad etan nabhyaṃ yad ayam ātmā / (15.5) Par.?
pradhir vittam / (15.6) Par.?
tasmād yady api sarvajyāniṃ jīyata ātmanā cej jīvati pradhināgād ity evāhuḥ // (15.7) Par.?
atha trayo vāva lokā manuṣyalokaḥ pitṛloko devaloka iti / (16.1) Par.?
so 'yaṃ manuṣyalokaḥ putreṇaiva jayyo nānyena karmaṇā / (16.2) Par.?
karmaṇā pitṛlokaḥ / (16.3) Par.?
vidyayā devalokaḥ / (16.4) Par.?
devaloko vai lokānāṃ śreṣṭhaḥ / (16.5) Par.?
tasmād vidyāṃ praśaṃsanti // (16.6) Par.?
athātaḥ samprattiḥ / (17.1) Par.?
yadā praiṣyan manyate 'tha putram āha tvaṃ brahma tvaṃ yajñas tvaṃ loka iti / (17.2) Par.?
sa putraḥ pratyāhāhaṃ brahmāhaṃ yajño 'ham loka iti / (17.3) Par.?
yad vai kiñcānūktaṃ tasya sarvasya brahmety ekatā / (17.4) Par.?
ye vai ke ca yajñās teṣāṃ sarveṣāṃ yajña ity ekatā / (17.5) Par.?
ye vai ke ca lokās teṣāṃ sarveṣāṃ loka ity ekatā / (17.6) Par.?
etāvad vā idaṃ sarvam / (17.7) Par.?
etan mā sarvaṃ sann ayam ito bhunajad iti / (17.8) Par.?
tasmāt putram anuśiṣṭaṃ lokyam āhuḥ / (17.9) Par.?
tasmād enam anuśāsati / (17.10) Par.?
sa yadaivaṃvid asmāl lokāt praity athaibhir eva prāṇaiḥ saha putram āviśati / (17.11) Par.?
sa yady anena kiṃcid akṣṇayā kṛtaṃ bhavati tasmād enaṃ sarvasmāt putro muñcati tasmāt putro nāma / (17.12) Par.?
sa putreṇaivāsmil loke pratitiṣṭhati / (17.13) Par.?
athainam ete devāḥ prāṇā amṛtā āviśanti // (17.14) Par.?
pṛthivyai cainam agneś ca daivī vāg āviśati / (18.1) Par.?
sā vai daivī vāg yayā yad yad eva vadati tat tad bhavati // (18.2) Par.?
divaś cainam ādityāc ca daivaṃ mana āviśati / (19.1) Par.?
tad vai daivaṃ mano yenānandy eva bhavaty atho na śocati // (19.2) Par.?
adbhyaś cainaṃ candramasaś ca daivaḥ prāṇa āviśati / (20.1) Par.?
sa vai daivaḥ prāṇo yaḥ saṃcaraṃś cāsaṃcaraṃś ca na vyathate 'tho na riṣyati / (20.2) Par.?
sa eṣa evaṃvit sarveṣāṃ bhūtānām ātmā bhavati / (20.3) Par.?
yathaiṣā devataivaṃ saḥ / (20.4) Par.?
yathaitāṃ devatāṃ sarvāṇi bhūtāny avanty evaṃ haivaṃvidaṃ sarvāṇi bhūtāny avanti / (20.5) Par.?
yad u kiñcemāḥ prajāḥ śocanty amaivāsāṃ tad bhavati / (20.6) Par.?
puṇyam evāmuṃ gacchati / (20.7) Par.?
na ha vai devān pāpaṃ gacchati // (20.8) Par.?
athāto vratamīmāṃsā / (21.1) Par.?
prajāpatir ha karmāṇi sasṛje / (21.2) Par.?
tāni sṛṣṭāny anyonyenāspardhanta / (21.3) Par.?
vadiṣyāmy evāham iti vāg dadhre / (21.4) Par.?
drakṣyāmy aham iti cakṣuḥ / (21.5) Par.?
śroṣyāmy aham iti śrotram / (21.6) Par.?
evam anyāni karmāṇi yathākarmam / (21.7) Par.?
tāni mṛtyuḥ śramo bhūtvopayeme / (21.8) Par.?
tāny āpnot / (21.9) Par.?
tāny āptvā mṛtyur avārundha / (21.10) Par.?
tasmācchrāmyaty eva vāk / (21.11) Par.?
śrāmyati cakṣuḥ / (21.12) Par.?
śrāmyati śrotram / (21.13) Par.?
athemam eva nāpnot yo 'yaṃ madhyamaḥ prāṇaḥ / (21.14) Par.?
tāni jñātuṃ dadhrire / (21.15) Par.?
ayaṃ vai naḥ śreṣṭho yaḥ saṃcaraṃś cāsaṃcaraṃś ca na vyathate 'tho na riṣyati / (21.16) Par.?
hantāsyaiva sarve rūpaṃ bhavāmeti / (21.17) Par.?
ta etasyaiva sarve rūpam abhavan / (21.18) Par.?
tasmād eta etenākhyāyante prāṇā iti / (21.19) Par.?
tena ha vāva tat kulam ācakṣate yasmin kule bhavati ya evaṃ veda / (21.20) Par.?
ya u haivaṃvidā spardhate 'nuśuṣyati / (21.21) Par.?
anuśuṣya haivāntato mriyata ity adhyātmam // (21.22) Par.?
athādhidaivataṃ jvaliṣyāmy evāham ity agnir dadhre / (22.1) Par.?
tapsyāmy aham ity ādityaḥ / (22.2) Par.?
bhāsyāmy aham iti candramāḥ / (22.3) Par.?
evam anyā devatā yathādevatam / (22.4) Par.?
sa yathaiṣāṃ prāṇānāṃ madhyamaḥ prāṇa evam etāsāṃ devatānāṃ vāyuḥ / (22.5) Par.?
mlocanti hy anyā devatā na vāyuḥ / (22.6) Par.?
saiṣānastamitā devatā yad vāyuḥ // (22.7) Par.?
athaiṣa śloko bhavati yataś codeti sūryo 'staṃ yatra ca gacchatīti / (23.1) Par.?
prāṇād vā eṣa udeti prāṇe 'stam eti / (23.2) Par.?
taṃ devāś cakrire dharmaṃ sa evādya sa u śva iti / (23.3) Par.?
yad vā ete 'murhy adhriyanta tad evāpy adya kurvanti / (23.4) Par.?
tasmād ekam eva vrataṃ caret prāṇyāccaivāpānyāc ca / (23.5) Par.?
nen mā pāpmā mṛtyur āpnavad iti / (23.6) Par.?
yady u caret samāpipayiṣet teno etasyai devatāyai sāyujyaṃ salokatāṃ jayati // (23.7) Par.?
Duration=0.27417707443237 secs.