Texts

duryodhana uvāca / (1.1) Par.?

pareṣām eva yaśasā ślāghase tvaṃ sadā channaḥ kutsayan dhārtarāṣṭrān / (1.2) Par.?

jānīmastvāṃ vidura yatpriyastvaṃ bālān ivāsmān avamanyase tvam // (1.3) Par.?

suvijñeyaḥ puruṣo 'nyatrakāmo nindāpraśaṃse hi tathā yunakti / (2.1) Par.?

jihvā manaste hṛdayaṃ nirvyanakti jyāyo nirāha manasaḥ prātikūlyam // (2.2) Par.?

utsaṅgena vyāla ivāhṛto 'si mārjāravat poṣakaṃ copahaṃsi / (3.1) Par.?

bhartṛghnatvānna hi pāpīya āhus tasmāt kṣattaḥ kiṃ na bibheṣi pāpāt // (3.2) Par.?

jitvā śatrūn phalam āptaṃ mahanno māsmān kṣattaḥ paruṣāṇīha vocaḥ / (4.1) Par.?

dviṣadbhistvaṃ saṃprayogābhinandī muhur dveṣaṃ yāsi naḥ saṃpramohāt // (4.2) Par.?

amitratāṃ yāti naro 'kṣamaṃ bruvan nigūhate guhyam amitrasaṃstave / (5.1) Par.?

tadāśritāpatrapā kiṃ na bādhate yad icchasi tvaṃ tad ihādya bhāṣase // (5.2) Par.?

mā no 'vamaṃsthā vidma manastavedaṃ śikṣasva buddhiṃ sthavirāṇāṃ sakāśāt / (6.1) Par.?

yaśo rakṣasva vidura sampraṇītaṃ mā vyāpṛtaḥ parakāryeṣu bhūstvam // (6.2) Par.?

ahaṃ karteti vidura māvamaṃsthā mā no nityaṃ paruṣāṇīha vocaḥ / (7.1) Par.?

na tvāṃ pṛcchāmi vidura yaddhitaṃ me svasti kṣattar mā titikṣūn kṣiṇu tvam // (7.2) Par.?

ekaḥ śāstā na dvitīyo 'sti śāstā garbhe śayānaṃ puruṣaṃ śāsti śāstā / (8.1) Par.?

tenānuśiṣṭaḥ pravaṇād ivāmbho yathā niyukto 'smi tathā vahāmi // (8.2) Par.?

bhinatti śirasā śailam ahiṃ bhojayate ca yaḥ / (9.1) Par.?

sa eva tasya kurute kāryāṇām anuśāsanam // (9.2) Par.?

yo balād anuśāstīha so 'mitraṃ tena vindati / (10.1) Par.?

mitratām anuvṛttaṃ tu samupekṣeta paṇḍitaḥ // (10.2) Par.?

pradīpya yaḥ pradīptāgniṃ prāk tvarannābhidhāvati / (11.1) Par.?

bhasmāpi na sa vindeta śiṣṭaṃ kvacana bhārata // (11.2) Par.?

na vāsayet pāravargyaṃ dviṣantaṃ viśeṣataḥ kṣattar ahitaṃ manuṣyam / (12.1) Par.?

sa yatrecchasi vidura tatra gaccha susāntvitāpi hyasatī strī jahāti // (12.2) Par.?

vidura uvāca / (13.1) Par.?

etāvatā ye puruṣaṃ tyajanti teṣāṃ sakhyam antavad brūhi rājan / (13.2) Par.?

rājñāṃ hi cittāni pariplutāni sāntvaṃ dattvā musalair ghātayanti // (13.3) Par.?

abālastvaṃ manyase rājaputra bālo 'ham ityeva sumandabuddhe / (14.1) Par.?

yaḥ sauhṛde puruṣaṃ sthāpayitvā paścād enaṃ dūṣayate sa bālaḥ // (14.2) Par.?

na śreyase nīyate mandabuddhiḥ strī śrotriyasyeva gṛhe praduṣṭā / (15.1) Par.?

dhruvaṃ na roced bharatarṣabhasya patiḥ kumāryā iva ṣaṣṭivarṣaḥ // (15.2) Par.?

anupriyaṃ ced anukāṅkṣase tvaṃ sarveṣu kāryeṣu hitāhiteṣu / (16.1) Par.?

striyaśca rājañ jaḍapaṅgukāṃśca pṛccha tvaṃ vai tādṛśāṃścaiva mūḍhān // (16.2) Par.?

labhyaḥ khalu prātipīya naro 'nupriyavāg iha / (17.1) Par.?

apriyasya tu pathyasya vaktā śrotā ca durlabhaḥ // (17.2) Par.?

yastu dharme parāśvasya hitvā bhartuḥ priyāpriye / (18.1) Par.?

apriyāṇyāha pathyāni tena rājā sahāyavān // (18.2) Par.?

avyādhijaṃ kaṭukaṃ tīkṣṇam uṣṇaṃ yaśomuṣaṃ paruṣaṃ pūtigandhi / (19.1) Par.?

satāṃ peyaṃ yanna pibantyasanto manyuṃ mahārāja piba praśāmya // (19.2) Par.?

vaicitravīryasya yaśo dhanaṃ ca vāñchāmyahaṃ sahaputrasya śaśvat / (20.1) Par.?

yathā tathā vo 'stu namaśca vo 'stu mamāpi ca svasti diśantu viprāḥ // (20.2) Par.?

āśīviṣānnetraviṣān kopayenna tu paṇḍitaḥ / (21.1) Par.?

evaṃ te 'haṃ vadāmīdaṃ prayataḥ kurunandana // (21.2) Par.?